Aslında ISS’te Neredeyse Dünya’daki Kadar Yer Çekimi Var: Pekala O Vakit Astronotlar Orada Nasıl Uçabiliyorlar?
Bilimsel çalışmalarda bazen verilen isimler ya da yapılan tanımlar, halk ortasında biraz yanlış anlaşılabiliyor. Bunlardan biri de yer çekimsiz ortam terimi.
Yer çekiminin olmaması aslında çok kolay karşılaşılabilecek bir şey değil, bilhassa de çabucak tabanınızda devasa gök cisimleri varken. Pekala nedir bu yer çekimsiz ortam dediğimiz?
Öncelikle, Milletlerarası Uzay İstasyonu da Dünya’nın çekim alanında.
Hatta şöyle ki Dünya’da bize yer çekimi kuvveti olağanda 9,81 m/saniyekare olarak belirlenmiştir. ISS’te de bu kuvvet aşağı üst 9 m/saniyekaredir.
Yani o denli yer çekiminin bütün tesirlerinden kurtulduğumuzu söylemek imkânsız. Yeniden de bu ortamda yer çekimsiz ortamın özelliklerini deneyimleyebiliyoruz.
Einstein, vaktinde yer çekimsiz ortamda olmakla serbest düşüşte olmak ortasında bir fark olmadığını keşfetmişti. Sonrasında bunu “eş pahalık ilkesi” olarak tanımlayarak literatüre de kazandırdı.
Yani aslında Uluslararası Uzay İstasyonu da yörüngedeki tüm yapay uydular da hatta Ay bile daima olarak Dünya’ya düşüyor. Dünya da Güneş’e düşüyor aslında, Güneş de Samanyolu’nun merkezindeki kara deliğe… Lakin hiçbiri asla düşüşü tamamlayamıyor.
Yeterince yüksek bir yerden atlayıp yeri ıskalamak…
Otostopçu’nun Galaksi Rehberi serisinde Douglas Adams, uçmanın tanımı olarak yüksekten atlayıp yeri ıskalamayı gösterir. Teknik olarak uydular da bunu yapmaya çalışıyorlar lakin bir türlü yeri tutturamıyorlar.
Zira gezegenimiz de hareket hâlinde. Bu durumun sebebi ise çok ince bir istikrar gözetiliyor olmasından diğer bir şey değil. ISS tam da Dünya’nın döndüğü süratte düşecek formda hareket ettiği için daima tıpkı irtifada duruyor.
Dünya’da da yer çekimsiz ortam simülasyonları için tıpkı prensipten faydalanılıyor. O çalışmalarda da uçaklar, gereğince yüksek bir yerden hür düşüşe geçiyorlar.
Bu ortada 100 yıldır yapılan çalışmalara rağmen yer çekimsiz ortam ile özgür düşmeyi ayırabilmeyi sağlayabilecek bir formül keşfedilemediğini de belirtelim.
Uydular sonsuza kadar yörüngede mi kalacak?
Öyle sonsuz bir güç kaynağı yok. Teknik olarak sonsuza kadar yörüngede kalabilecek uydu yapılabilecek olsa da gerçekte o denli bir şey mümkün değil. Bir sefer, fırlattığımız araçların da daima olarak hızlarını kontrol etmeleri gerekir.
Sürtünme diye bir şey var ve bu sürtünme nedeniyle uydular, daima olarak hızlarını kaybederler. Yataydaki suratları azaldıkça ünite müddette yere yaklaşma ölçüleri artar. Bizim bütün emelimiz zati Dünya’nın altımızdan çekildiği süratte düşmek idi.
Bu yüzden de Uluslararası Uzay İstasyonu’nun da dâhil olduğu şekilde, bütün istasyonlarda mikro itici düzenekler bulunur. Bu sistemler hem uydunun doğrultusunu belirlemeye yardımcı olur hem de suratının 8 km/saniyenin üzerinde kalmasını sağlar.
Tamamen yer çekiminden, daha doğrusu kütle çekiminden uzak bir yer yok, her şey uzay-zaman dokusunda kıvrımlar oluşturur; lakin çok fakat çok az, bu kozmosta var olan her şeyin bir izi oluşur.
Bu yüzden de kozmik bir düşüş/dönüş istikrarımız kelam konusu durumda. Ve bu istikrarda bir yerde insanların tüm tartılarından kurtulduklarını hissetmeleri mümkün.
İlginizi çekebilecek başka içeriklerimiz:
