Mars’a Bile Gidebilmişken Okyanusların Neden Yalnızca %5’ini Keşfedebildik?
Okyanusların derinliklerinde ne tıp canlılar yaşıyor, hangi gizemli coğrafyalar keşfedilmemiş ve tahminen de en kıymetlisi, bu su altı dünyasında nasıl bir ekosistem var? İşte bu soruların karşılıkları, keşfedilmemiş okyanusların derinliklerinde yatıyor ve bu bilinmezliklerle dolu dünya, merak uyandırıcı bir maceranın kapılarını aralıyor.
Her gün uzayda birtakım bilimsel çalışmalar yapılıp yeni keşifler açıklanırken neden okyanuslar bu çalışmalardan nasibi alamadı ve sadece %5’lik kısmını biliyoruz?
Bilinmeyen dünya: okyanus
Gezegenimizdeki en büyük yaşanabilir alan olan okyanus, dünya yüzeyinin yaklaşık %70’ini kaplıyor. Dünyanın başka yerlerinden daha fazla yaşam olan okyanusun büyüklüğünü bir düşünsenize.
Woods Hole Oşinografi Enstitüsüne nazaran ise okyanusta yaklaşık 332 milyon kilometreküp su var. Yalnızca yüzey alanı yaklaşık 360 milyon kilometrekare ve ortalama derinliği 3 bin 682 metre. Büyük sayılara karşı algımız pek gelişmiş olmasa da Dünya haritasını gözünüzün önüne getirdiğinizde bu sayıları daha yeterli kavrayabilirsiniz.
Derinlik için verdiğimiz sayı, ortalamanın kendisi. Lakin bu sayının yaklaşık 3 katı üzerine çıkan bir yer var. O da hepimizin bildiği Mariana Çukuru. Okyanusun en derin yeri olarak kabul edilen bu çukur, 10 bin 935 metre derinliği ile Pasifik Okyanusu’nda bulunuyor.
Okyanus, yüzyıllardır keşfedilmeye çalışılıyor.
Okyanus hakkındaki birtakım dataları paylaştık ki keşfedilmemiş yerlerin büyüklüğünü daha âlâ anlayalım diye. Zira okyanustaki bir damla üzere olan keşfedilmiş alanlar, yüzyıllardır uğraşılıp da ortaya çıktı.
Yüzyıllardır bilim insanlarını ve kaşifleri büyüleyen gizemli alan okyanus, MÖ 1200 yıllarında Akdeniz’e yelken açan Fenikelilerden, 11. yüzyılda Kuzey Amerika’ya seyahat eden Vikinglere kadar pek çok uygarlık okyanusun gizem perdesini aralamak için uğraştı.
15. yüzyılda Kristof Kolomb ve Ferdinand Magellan’ın yolculukları ise okyanus araştırmalarının çağdaş çağını başlattı. 19. yüzyılda HMS Challenger keşif seyahatindeki bulgular ise okyanus anlayışının ihtilalini oluşturdu.
Günümüzde ise okyanus araştırmaları hâlâ devam ediyor ve bu araştırmalar NOAA (Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi), bilimsel topluluklar ve özel şirketlerin de içinde olduğu pek çok kuruluş tarafından yapılıyor.
İnsanlar çok uzun yıllardır var olsa da su altı keşiflerinde şimdi yüzey düzeydeyiz. Birçok yerde farklı sayılar görülebilse de ortalamaya bakıldığında okyanusun yaklaşık %20’sinin haritası çıkarıldı, sadece %5’ini fizikî olarak gördük ve gittik.
Okyanuslar, hangi ileri teknolojiler ile araştırılıyor?
Yüzyıllardır toplanan bilgiler, çok da öteye geçebilmiş durumda değil. Bu oranı daha da üstlere çekebilmek için ise pek çok sistemden yararlanılıyor.
Sonar sistemler, okyanus araştırmalarında kullanılan en temel teknoloji. Deniz tabanı ve su sütunundaki objelerin imajlarını oluşturmak için ses dalgalarının kullanıldığı sonar sistemler, çok ışınlı yapıları ile 3 boyutlu haritaları detayıyla ortaya çıkarıyor. Fakat ses dalgalarının deniz canlılarına ziyan verebilmesinden kaynaklı, bu sistemin kullanımı tartışma konusu hâlinde.
Uzaktan kumandalı araçlar (ROV) ise yüzeyden denetim edilen su altı robotları. Bu robotlar; çevreyi keşfeden, etkileşime giren kameralar, sensörler ve manipülatör kollar ile donatılmış. ROV aygıtları, petrol ve gaz sanayisinde açık deniz altyapısını denetlemek için de kullanılıyor.
Askerî operasyonların yanı sıra okyanus keşfinde de kullanılan denizaltılar ise ROV’ların erişemeyeceği derinliklere kadar gidiyor. Uzun aralıklar katetebilen denizaltılar, uzun mühlet su altında kalan büyük ve karmaşık araçlar.
Okyanusların neden tamamını keşfedemiyoruz?
Evrendeki en savunmasız ve en az anlaşılan yerlerden biri olan okyanus, tıpkı vakitte Dünya yüzeyinin birçoklarını kaplayan da bir su kütlesi. Acımasız bir ekosistemde hayata ahenk sağlayan çeşitlere mesken sahipliği yapan, en derin kısımları ile de ürkütücü okyanusun, ufak bir kısmının keşfedilip geri kalan kısımdan zerre haberimiz olmayışının kimi sebepleri var.
Okyanusun “derin deniz”i ya da “iç uzay”ı denilen bir kısmı (103 milyon mil kare) daima karanlık. Güneş ışığı bölgesi, yüzeyin yaklaşık 200 metre altında sonra eriyor ve bu da görüntülemeyi karmaşık hâle sokuyor.
Dipsiz kuyuyu keşfetmek için her ne kadar ROV ve denizaltı üzere teknolojiler bulunsa da görülmesi gereken çok fazla yer olmasından ötürü teknoloji de bir yere kadar keşif yapılmasını sağlıyor.
Zaten soğuk olan suya bir de iklim değişikliği nedeniyle buzullar ve kutuplardaki buzların süratle erimesi de eklenince suyun soğukluğu keşfi engelleyen unsurlardan biri oluyor.
Okyanusun tamamının keşfinin yapılmamasındaki en büyük zorluklardan biri de ezici ölçüdeki basınç. Kimi açılardan insanları uzaya göndermek, okyanusun tabanına göndermekten daha kolay oluyor. Zira okyanustaki ağır basınç, onu keşfedilmesi son derece güç bir ortam hâline sokuyor.
Yaklaşık 7 mil derinliğindeki Mariana Çukuru’nun tabanına dalış yapıldığında yüzeydekinden bin kat daha fazla basınç oluşuyor. Bu da bedene baskı yapan 50 jumbo jetin tartısına eşit.
Okyanus keşiflerinin önündeki bir öteki mahzur ise keşif seyahatlerinin oldukça değerli olması. Daha fazla bilgi toplamak için araştırmaya muhtaçlık olsa da birçok kurum, bilinmeyenin olduğu projeleri finanse etmek konusunda isteksiz.
Okyanusu keşfetmek neden bu kadar değerli?
Okyanus, çok çeşitli deniz ömrüne konut sahipliği yapıyor ve bu tiplerin birçoğu şimdi keşfedilmedi. Derin denizin şiddetli şartlarına ahenk sağlayan yeni ve eşsiz çeşitleri keşfetmenin yanı sıra türlerin evrimi ve etraflarına nasıl ahenk sağladıklarını manaya konusunda da okyanus keşfi kıymetli.
Gemi enkazlarının bulunması konusunda da okyanusların keşfinden yararlanılıyor. Kim bilir, yüzyıllardır orada olan kaç tane gemi enkazı var? Bu gemi enkazlarının bulunması ise geçmiş uygarlıklara ve dünyanın denizcilik tarihine ışık tutacak kadar kültürel ehemmiyete sahip.
Kirletici unsurların geniş deposu olan okyanus, tam manasıyla keşfedilmiş olsa okyanus kirliliğinin boyutu da anlaşılacak ve gezegenin ekosistemi buna nazaran korunacak.
Dünya nüfusunun giderek artması ve kaynak taleplerinin de tıpkı oranda yükselmesi, okyanusların keşfi ile de alakalı. Okyanuslar; petrol, gaz ve mineraller dahil olmak üzere çok büyük ölçülerde kaynak bulunduruyor. Bu kaynakları tanımlamak ise kaynakların potansiyelleri ve bunların sürdürülebilirliği açısından pahalı bilgiler sunuyor.
Deniz tabanının tam manasıyla halini bilmek; iklim modellerini, tsunami kestirimi ve kamu güvenliğini, sediment taşımını, kablo ve boru çizgisi yönlendirmesi gibi kimi temelleri anlamak açısından değer teşkil ediyor.
Okyanuslar hakkında ilginizi çekebilecek öteki içeriklerimiz:
