Helmholtz İllüzyonu: Enine Çizgili Giysiler Bizi Kilolu Gösterirken Dikey Çizgiler Uzun ve Zayıf mı Gösterir?
Kişisel zevkler, moda dünyamızı bir epey etkilerken bizi olduğumuzdan kısa ya da kilolu göstermemesi için de kılı kırk yararız. Pekala sahiden de enine çizgiler bizleri olduğumuzdan daha kilolu mu gösteriyor?
Ortalıkta dolaşan bu genellemelere bağlı kalmak yerine kıyafet seçiminde ferdî tercihleri ve rahatlığı göz önünde bulundurmak her vakit daha değerli olacaktır. Lakin içiniz rahatlayacaksa eğer evet, bu bir illüzyondan ibaretmiş.
Bilim insanı Hermann von Helmholtz, çizgilerin algı üzerindeki tesirlerini incelerken enteresan bir müşahedede bulundu.
Hepimiz Helmholtz’un savına baş yormadan evvel niyet süzgecinden geçirelim. Tıpkı boyutlarda bir karenin yatay çizgilerle daha geniş, dikey çizgilerle ise daha uzun göründüğünü düşündük değil mi? O vakit başta elendiniz. Zira Helmholtz’un araştırmasında bu durumun tam karşıtı gözlemlendi. Bu da günümüzde “Helmholtz İllüzyonu” olarak isimlendirildi.
Helmholtz’un fikrine göre yatay çizgilerin bir kareyi doldurması karenin uzunluğunu uzun gösteriyordu. Fakat Helmholtz bu deneyi gerçek beşerler üzerinde test etmemişti. Pekala bu araştırmadan sonra ne oldu dersiniz?
Yatay çizgili karenin gerçek boyutundan %14 daha uzun algılandığı, dikey çizgili karenin ise gerçek boyutundan %4,06 daha geniş algılandığı ortaya çıktı!
İlerleyen safhalarda bu bahis hakkında bir dizi araştırma yapılması planlanmıştı. Fakat ne yazık ki bu noktada bilim insanları ortasında bir fikir birliği sağlanamamış. 2009 yılında İngiliz psikologlar Peter Thompson ve Kyriaki Mikellidou, üç boyutlu bayan modelleri kullanarak mevzuyla ilgili bir çalışma gerçekleştirdi.
Bu çalışmada katılımcılar, yatay ve dikey çizgili elbiseler giymiş 200 tane bayan fotoğrafını karşılaştırdılar ve hangi bayanın daha kilolu göründüğünü belirttiler. Bahsettiğimiz illüzyon gerçek mi, yoksa yanılsamadan mı ibaret olduğunu test etmek isteyen araştırmanın sonucu ise çok şaşırtıcıydı. Zira birebir vücuttaki iki bayandan yatay çizgili elbise giyenin daha zayıf göründüğü tespit edildi.
2011’de York Üniversitesinden psikologlar, bu illüzyonun her şeyde geçerli olup olmadığını araştırdı.
Araştırmacılar, öncelikle illüzyonu üç boyutlu bir silindir üzerinde test etti. Bulguların birebir olduğunu fark ettiklerinde, deneyi bu sefer kıyafetler üzerinde uygulamaya karar verdiler. İki cansız modele de yatay ya da dikey çizgili kıyafetler giydirildi. Sonuçlar, her iki durumda da dikey çizgilerle kaplı alanın aynı büyüklükteki yatay çizgilerle kaplı alanlardan daha geniş algılandığını gösterdi.
Bu mevzuyla ilgili çalışmalar bitti sandıysanız yanıldınız. Zira bu işte bi’ aykırılık olabileceği düşünülerek tekrar bir araştırma yapıldı. Araştırmacılar, evvelki çalışmalarda bir eksiklik olduğunu fark ettiler ve bu sefer işleri biraz karıştırmaya karar verdiler.
Önceki deneylerde kullanılan modeller birbirinin kopyasıydı, lakin beşerler birbirinin büsbütün birebiri değildi.
Önceki deneylerde birebir vücuda sahip kişi ve modellerde deney yapıldığı için bir yanılsama olabileceği düşünüldü. Bu yüzden bu deneylerinde zayıf, ince, uzun, şişman; yani farklı beden tiplerinde modeller kullandılar. Ve işte burada değişik bir durum ortaya çıktı.
İnce modeller, yatay çizgili kıyafetlerle daha da ince görünüyorlardı, yani Helmholtz İllüzyonu böylelikle teyit edilmiş oldu. Ancak aynı durum kilolu modeller için geçerli değildi. Aslında kilolu modellerde çizgi tipinin pek bir tesiri olmuyordu.
Yani artık kıyafet seçerken yatay çizgilerin sizi kilolu göstereceği kaygısına kapılmanıza gerek yok. Geleneksel bilgelik her vakit yanlışsız sonucu vermiyor!
İllüzyonlarla ilgili öteki içeriklerimiz:
