Başı Basmayanların Artık Daha da Basmayacak: Matematik Bir İcat mıdır, Yoksa Aslında Var Olanın Bir Keşfi midir?
Esasen matematik, şimdi çocuk yaşlarda öğrendiğimiz dört süreçle sonlu değildir. Binlerce yıl öncesinden bugüne dek, matematikle ilgili çok sayıda fikir ve teori ortaya atılmıştır. Bilhassa birtakım teoriler, matematiğin sadece sayılardan ibaret olmadığını açık bir formda gösterir.
Bu içeriğimizde, matematiğin hiç ummadığımız yerlerde bile var olduğuna dair örnekler verecek ve bu bilimin, nasıl ortaya çıktığına dair görüşleri değerlendirip kararı size bırakacağız.
Aslında matematiğin öyküsü, insanlık kadar eskidir.
Matematik, medeniyetlerin ortaya çıktığı ve mesleklerin çeşitlendiği MÖ 600 yıllarında insanların vergilerini hesaplamak ve parselleri ölçmek için kullanılırdı. 100 yıl sonrasında ise sayıları temsil eden Romen sayıları gelişmeye başladı.
Bilim insanları da binlerce yıl evvel toplama ve çıkarma üzere temel matematiksel süreçlerin Mısır, Hindistan ve Mezopotamya üzere farklı yerlerde ortaya çıkmış olabileceğine inanmakta. İleri matematiğin tarihi ise matematikçi Pisagor’un, ünlü denklemini ortaya attığı 2500 yıl öncesi Yunanistan’ına kadar uzanır.
Örneğin bu denklem şimdilerde Pisagor teoremi olarak bildiğimiz, dik açılı bir üçgenin kenarlarıyla bağlantılıdır. Pisagor, bu teoremi ortaya attıktan sonra birçok matematikçi, matematik anlayışlarını geliştirmeye çalıştı lakin bu sorunun tek gerçek yanıtını hiç kimse bulamadı.
Aslında birtakım matematiksel fikirler o kadar temeldir ki, bu fikir ve teorilerin bugüne dek keşfedilmemesi mümkün değildir.
Matematik, bilimin âdeta bir lisanıdır ve yapıları tabiattan gelir. Cihan yarın bir gün yok olsa bile matematiksel gerçekler var olmaya devam edecektir. Onu keşfetmek, işleyişini anlamak ve geliştirmek ise biz insanlara bağlıdır.
Birçok matematikçi de bu görüşü dayanaklar. Bu matematiksel fikirler, bir keşiften çok hakikatin keşfi olarak düşünülebilir. Örneğin en büyük asal sayı yoktur ve pi sayısı, ondalık sayılarla tabir edildiğinde sonsuza dek devam eder.
Matematik, birçok üniversal sorunun karşılığını verebilir ve tabiatta da kendine yer bulabilir. Matematiğin tabiatta bulunabileceğine en açık örneklerden birisi altın orandır.
Altın oran, cihanın içindeki en öngörülebilir kalıpları tabir eder. Kasırga biçimleri, atomlar, galaksinin boyutları, insan yüzü ve bedenine kadar her şeyi içine alabilir. Bu oran, (a) ve (b) kısımlarının oranının, (a+b)’nin büyük kısma (a) bölünmesine eşit olmasıdır.
Altın oran yaklaşık 1,618 kıymetindedir, tıpkı zamanda ilahi oran olarak da bilinir. Ayrıyeten İtalyan matematikçi Leonardo Fibonacci’nin ismini taşıyan, Fibonacci dizisinden türetilmiştir.
Dizideki her sayı, 0,1,1,2,3,5,8,13,21,34,55… biçiminde kendisinden evvel gelen iki sayının toplamını verir. Fibonacci dizisi uzun yıllar boyunca çok sayıda bilim beşerinin, matematikçinin ve sanatkarın ilgisini çekmiştir.
Fibonacci dizisi; hayvanlar, primatlar, bitkiler ve deniz kabukları üzere hiç iddia etmeyeceğimiz yerlerde bile vardır.
Örneğin çiçeklerin yaprakları da bu diziyi takip eder. Şayet dikkat ederseniz bir çiçeğin yaprakları 3,5,8,13,21,34 ya da 55’tir. Zambaklar 3, hindiba ve papatya 21, michalelmas papatyalarında ise 55 yaprak bulunur. Bu durum da matematiğin, tabiatta var olduğunun en hoş delillerinden biridir.
Peki matematik bizim yarattığımız bir eser midir?
Aslında bu sorunun karşılığı bir epey tartışmalıdır. Platon aykırısı olan ve matematiğin icat edildiğine inanan birtakım beşerler, bu bilimin keşfedildiği fikrine karşıdır. Bu şahıslar matematiği, fizikî dünyayı tanımlayacak bir formda tasarlanmış bir insan icadı olarak görürler.
Farklı bir açıdan bakarsak, birinci etapta etrafımızdaki objeleri saymak için her birimiz doğal sayıları (1,2,3,4,5…) kullandık. Daha sonra negatif, rasyonel, irrasyonel, karmaşık sayılar ve bunun üzere pek çok kavram icat ettik. Bu manada baktığımızda matematiğin, doğada ortaya çıkmasından ziyade amaçlarımıza hizmet etmesi için geliştirildiği de söylenebilir.
Özet olarak matematiğin, bir icat olduğunu düşünenler ile bir keşif olduğunu ileri sürenler ortasındaki tartışmalar yıllarca sürebilir.
Çünkü her iki çerçeveden farklı ayrı bakıldığında, iki kanıyı de doğrulayacak olgular vardır. Ancak bu sorunun yaklaşık 2300 yıldır var olduğu göz önüne alındığında, bu gizemin yakın vakitte çözülmesi pek muhtemel gözükmüyor.
İlginizi çekebilecek öteki içeriklerimiz:
