ABD, Barajlarına Neden Bu Siyah Toplardan Bırakıyor? Sebebi Hayli Mantıklı!
Los Angeles, ABD’nin en kalabalık ve en kurak kentlerinden biri. Bu yüzden su kaynaklarını korumak için her türlü tedbiri almaya çalışıyor. Bunlardan biri de 2015 yılında kentin su rezervuarlarına 96 milyon siyah plastik top bırakmak oldu.
Peki bu topların gayesi neydi ve hakikaten işe yaradılar mı? Kim bilir tahminen de ileride Türkiye’de de bu türlü manzaralar görürüz, neyse haydi gelin mevzumuza geri dönelim ve bu topların tam manada ne olduğunu açıklayalım:
Gölge topları, suyun buharlaşmasını ve kimyasal yansımalarını önlemek için tasarlandı.
Los Angeles, yıllık ortalama 378 mm yağış alan bir kent. Bu, Türkiye’nin en kurak bölgesi olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden bile daha az. Bu yüzden kent, su gereksinimini karşılamak için uzak yerlerden su getirmek zorunda kalıyor. Lakin bu suyun bir kısmı, sıcak ve güneşli iklim nedeniyle rezervuarlarda buharlaşıyor. Bu da hem su kaybına hem de maliyete neden oluyor.
Bunun önüne geçmek için Los Angeles Su ve Elektrik Dairesi (LASED), su yüzeyini gölgeleyerek buharlaşmayı azaltacak bir yol geliştirdi. Bu yol, suya 96 milyon siyah plastik top bırakmaktan ibaretti. Bu toplar, “gölge topları” olarak isimlendirildi ve her biri 10 santimetre çapında ve yaklaşık 240 ila 260 gram ağırlığındaydı. Topların içi de suyla doluydu, böylelikle rüzgârla savrulmuyorlardı.
Gölge toplarının bir başka yararı da suyun güneş ışığıyla temasını keserek kimyasal yansımaları önlemekti.
Özellikle kloramin isimli bir husus, güneş ışığı altında kanserojen bir husus olan bromat oluşturabiliyordu. Bu da suyun kalitesini ve güvenliğini tehlikeye atıyordu. Gölge topları sayesinde, bu risk de azaltılmış oldu. Bu toplar, su tasarrufu sağladı fakat çevresel etkileri tartışmalı.
LASED, gölge toplarının yılda 1,1 milyar litre su tasarrufu sağladığını tez etti. Bu da yaklaşık 440 olimpik yüzme havuzuna denk geliyor. Ayrıca suyun ısıtılması ve arıtılması için harcanan güç ve para da azaldı. LASED, gölge toplarının maliyetinin 34,5 milyon dolar olduğunu fakat 10 yıl içinde kendini amorti edeceğini belirtti.
Herkes bu siyah topları pek de yararlı bulamadı.
Bazı uzmanlar, siyah topların suyu ısıtabileceğini ve buharlaşmayı artırabileceğini söyledi. Kimileri da topların vakitle aşınarak mikroplastik parçacıklarını suya bırakabileceğini ve bunların da canlılara ziyan verebileceğini ileri sürdü.
LASED ise, bu tasaları yersiz bulduğunu ve gölge toplarının inançlı ve tesirli olduğunu savunmuştu. Kendileri, topların; gıda sınıfı plastikten yapıldığını ve rastgele bir ziyanlı husus içermediğini belirtti. Ayrıca suyun ısınmasının değersiz olduğunu ve buharlaşmayı etkilemediğini de söylemişti.
Bu metot, geçici bir tahlil olarak görülüyor ve diğer alternatifler aranıyor. Gölge topları, Los Angeles’ın su sıkıntısını çözmek için atılmış bir adım olsa da uzun vadede kâfi olmayabilir. Zira kentin su gereksinimi artmaya devam ediyor ve iklim değişikliği nedeniyle kuraklık riski de yükseliyor. Bu yüzden, daha sürdürülebilir ve verimli su idaresi metotları geliştirilmesi gerekiyor.
Bu prosedürlerden biri, suyun geri dönüştürülmesi. Yani atık suyun arıtılarak tekrar kullanılabilir hâle getirilmesi. Böylelikle hem su kaynaklarını korumak hem de su kalitesini artırmak epey etkili olabilir. Lakin bu formülün de maliyeti ve toplumsal kabulü konusunda birtakım zorluklar kelam konusu.
Bir öbür metot, suyun yer altında depolanması. Yani fazla suyun yer altındaki doğal akiferlere pompalanması ve muhtaçlık duyulduğunda geri alınması. Bu formda, hem suyun buharlaşmasını önlenebilir hem de yer altı su düzeyini yükseltmek için yararlı olabilir fakat bu sistemin de teknik ve yasal problemleri var.
İlk olarak 2009 yılında Ivanhoe barajında denenen bu formül daha sonra Los Angeles barajında da denenmişti. Bu tahlil hali kimi uzmanları rahatsız etse de geçmiş koşullarda tesirli bir tahlil sunduğu kesin. 2015 yılında, gölge topları Los Angeles barajı hariç bütün barajlardan da kaldırılmış.
Los Angeles’ın uyguladığı bu tahlil, Türkiye’de vaktinde çok fazla gündeme gelmişti ancak hiçbir adım atılmadı.
Biliyorsunuz ki Türkiye bilhassa yaz aylarında âdeta çöl ortasındaymışız üzere cayır cayır yanabiliyor. Bilhassa global iklimin çok değiştiği bu vakitlerde bu türlü bir prosedüre başvurmak bizce hiç mantıksız değil. Zati geçmişte ülkemizde de uygulanması konusunda çokça konuşulmuş fakat yetkililer olayı -her zamanki gibi- çok da ciddiye almamış.
Önümüzdeki yıllarda barajlarda siyah top görmeye başlarsak hiç şaşırmayız lakin bu vakitten sonra artık tesir eder mi emin değiliz, sonuçta kışın bile yağmayan yağmur ve kar artık yazın yağar da barajları doldurur mu tam kestiremiyoruz.
Benzer başka içeriklerimize aşağıdan göz atabilirsiniz:
