Kanada’daki Bu Değişik Bölgede Yer Çekiminin Daha Az Olmasının Sırrı Ne? (Tartıda Hafif Çıkmak İçin Taşınsak mı?)
1960’larda Dünya’nın global çekim alanlarının haritasını çıkaran bilim insanları, Hudson Körfezi’ni öteki bölgelerden apayrı bir renkte işaretlediler zira burada yer çekimi çok azdı. Şöyle de diyebiliriz, Hudson’da ayağınız kaydığında yere çakılma olasılığınız Dünya’daki öbür bölgelere nazaran daha az.
Böylesine enteresan bir şeyin nasıl mümkün olabildiğini, bir Neil deGrasse Tyson olmasak da elimizden geldiğince anlatacağız.
Öncelikle yer çekiminin nasıl işlediğine basitçe bir göz atalım.
Kısaca tabir edecek olursak yer çekimi, kütleye ve aralığa dayanan bir çekimdir. Kütle ne kadar fazla olursa yer çekimi de o kadar fazla olur. Uzaklık arttıkça ise yer çekimi azalır. Yani istikrarımızı kaybedince yere düşmemizin sebebi, Dünya’nın kütlesinin bizi aşağı çekmesidir.
Ayrıca temel olarak, altımızdaki kütle ne kadar fazlaysa yer çekimi de o kadar fazla olur ancak bir şeyden ne kadar uzaklaşırsak yer çekimi de o kadar az tesir gösterir. Yani Dünya’dan uzakta bir yerde istikrarımızı kaybedersek yere hakikat çekilip düşmeyiz de diyebiliriz.
İlk teoriye nazaran bölgede yer çekiminin az olmasının sebebi “ısı yayım” ya da “aktarım” ile ilgili.
Yerin 100 km altındaki katman, Dünya’nın bir nevi “örtüsüdür” ve bu “örtü”, sıcak magma ile doludur. Magma sabit değildir, sürekli döner ve kıvrılır. Magmanın hareket hâlinde olmasının nedeni de “ısı yayım”dır. Dünya’nın çekirdeğinden gelen ısı, magmayı ısıtarak genişletir ve genişledikçe daha hafif olur.,
Böylece üst gerçek süzülmeye başlar ve daha soğuk olan magmayı aşağı gerçek iter. En sonunda bu magma ısınarak aynı şeyi yapar. Tıpkı döngü, daima tekrarlanır. Bu “ısı yayım” akımı, Dünya’nın tektonik plakalarını aşağı çekebilir. Yani Hudson Körfezi’ndeki üzere bölgelerde plakalar aşağı çekilirse altta daha az kütle olur. Bu da bahsettiğimiz üzere daha az yer çekimine sebep olur.
Diğer bir teori ise Buzul Çağı’na uzanıyor.
Buzul Çağı’na gittiğimizde, günümüz Kanada ve Kuzey ABD’nin bulunduğu yerlerin devasa buz katmanlarıyla kaplı olduğunu görebilirdik. Bu çok kalın buz katmanları yaklaşık 10.000 yıl evvel eridi ve arkasında büyük bir göçük bıraktı. Devasa göçük, toprağın bir kısmını yanlara hakikat itti.
Şöyle de diyebiliriz: o çukurun olduğu yerde durursanız, Dünya’nın yer çekimi merkezine daha yakın olursunuz ve altınızda daha az kütle olur. Bir şeye ne kadar yakınsak yer çekimi de o kadar güçlü olsa da bu bölgede kütlenin azalmasından kaynaklanan yer çekimi kaybı, Dünya’nın merkezine yaklaşmanın sağladığı yer çekimi yararından çok daha fazla!
Peki bu teorilerden hangisi daha gerçek diyebiliriz?
Aslında teorilerden sadece biri değil, ikisi de Hudson Körfezi’nde az yer çekimi bulunmasında rol oynuyor diyebiliriz. Hatta ABD’de bulunan Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’ndeki jeofizikçiler, her iki faktörün de yarı yarıya etkili olduğunu söylüyor.
İlginizi çekebilecek öbür içeriklerimiz:
