‘Risk azaltmada zayıf kaldık’
Aslıhan Altay Karataş – Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), “Doğu Anadolu Fay Sınırı Zelzeleleri Tespitler ve Öneriler” raporunu yayımladı. Raporda, Doğu Anadolu Fay Sınırı Zelzeleleri Toplantısı’nda 23 üniversiteden, 20’nin üzerinde farklı bilim disiplininden 50’ye yakın bilim beşerinin aktardığı tespit, teklif ve tahliller ile TÜBA Akademi Konseyi’nin zelzele bölgesindeki müşahedeleri bir ortaya getirildi. İTÜ sarsıntı raporundaki yerbilimleri ile ilgili teknik bilgiler ışığında yapılan tespit ve tekliflere yer verilen TÜBA raporunda, fay sınırıyla ilgili şu ihtarlarda bulunuldu:
‘Vahim sonuçlara yol açıyor’
“İlk kere bu sarsıntıda evvelki haritalama sonuçları ile yüzeyde sarsıntı kırıklarının farklı olduğu görüldü. Son zelzeleler göstermiştir ki, kanunun eski/güncellenmeyen haritalara dayandırılarak çıkarılması daha vahim sonuçlara sebep olmaktadır. Haritaları yaparken yalnızca topografyaya bakmak hakikat bilgi vermemektedir. Türkiye’deki fayların tekrarlanma dönemi pek bilinmemektedir. Münasebetiyle fayların ne kadar gerilim biriktirdiği ve zelzele üretme potansiyeli olduğu da bilinmemektedir. Zelzele bölgesinde birden fazla fay ve çoklu segment bulunmaktadır. Bunlar tek tek ele alınmalı, Türkiye zelzele tehlike haritası ivedilikle yenilenmelidir. Her bir fayın teker teker çalışılması ve karakteristiğinin belirlenmesi gerekmektedir.”
‘Çin’den heyet gelecek’
Raporda, birinci zelzelenin daha evvel haritalanmamış bir fay kesimi üzerinde 350 km, ikinci şokun ise 160 km boyunca kırılarak gerçekleştiği belirtilirken, “Depremlerden sonra meydana gelen azamî yer değiştirmelerin ise birinci zelzele için 8 m, ikincisi için 6 m olduğunu göstermiştir. Hala bölgede kırılmayan ve 6.0-6.5 büyüklüklerinde zelzele üretebilecek fay kesimleri bulunmaktadır. ‘İkinci sarsıntı neden 9 saat sonra gerçekleşti’ sorusu üzerine ileri sismolojik teknikler ile çalışmalar yapılmaktadır. Çin ve Japonya haricinde bu büyüklükteki mega bir sarsıntısı göğüsleyecek diğer bir ülke bulunmamaktadır ve ülkemizin müdahalesi vaktinde gerçekleşmiştir. Çin’den bir Sismoloji-Sismotektonik heyeti Türkiye ve İTÜ’ye iş birliği ve bilgi transferi için gelmeyi planlamaktadır” dendi.
İlk 30 dk’ya önemli
Raporda, zelzelelerde birinci 72 saatin “altın saatler” olduğu, birinci 30 dakikasına bireylerin hazırlanması gerektiğıi vurgulanarak, “Bu sarsıntılarda afet idaresinde kesintisiz ve sağlıklı irtibatın ehemmiyeti daha düzgün anlaşılmıştır. Alternatif irtibat usul ve altyapılarına yatırım zaruriliği doğmuştur. Su şebekeleri zelzeleye nazaran yapılmalı” önerisi yapıldı. Afete müdahalenin risk azaltmayla başlayıp hazırlık ile devam ettiğine dikkat çekilen raporda, “Afet idaresinde lisan ve fikir birliği oluşturmak gereklidir. Türkiye, risk azaltmada zayıf kalmaktadır. Risk azaltmaya harcanmayan bir ünite maliyet afet sonrası 4 ünite maliyet harcamayı gerektirir. Türkiye Afet Müdahale Planı şu anda olması gerektiği biçimde değildir. Dünyada afet idaresinin tarihî gelişimine kıyasla Türkiye, günümüzü şimdi yakalayamamıştır.” dendi.
Afetin boyutuna nazaran planlama
Depremin yıkıcı tesirlerinin azaltılması için çok boyutlu ve multidisipliner çalışmalara gereksinim duyulduğunu vurgulayan TÜBA Lideri Muzaffer Şeker, “Uygulanamayan cezai müeyyideler ve denetleme zafiyeti olan kanunlar pratikte mana tabir etmiyor. Sarsıntı öncesi ve sarsıntı sonrası yapılacaklar iş planı içeriklerinin, afetin boyutlarına nazaran sınıflandırılmasına ve coğrafik şartlar ile bölgesel tertip şemalarına nazaran ilgili kamu kurumları ile istekli sivil toplum kuruluşları ortası protokollerle tanımlanmış iş birliği stratejilerinin güzelleştirilmesine gerek var” dedi.
