Her Yıl Tıpkı Periyotta Gökyüzünde Süzüldüğünü Gördüğümüz Kuş Sürüleri Ne Vakit Göç Edeceklerini Nasıl Biliyorlar?
Hayvanlarda, ne vakit gideceklerini bildiren bizdeki üzere bir alarm sistemi olmadığına nazaran, mevsim değişikliğinde ve yaza veda ederken uzak uzaklıklara, sıcak bölgelere göç eden kuşlar nasıl bir takvim sistemine sahip olabilirler?
Aslında bu durum, doğanın büyüleyici bir örneğiyken kuşların hayatta kalmaları ve üreme stratejilerinin de bir kesimi. Hayatta kalmaları için farklı bölgelere göç eden kuşlar, her yıl kronometreleri varmışçasına tıpkı vakitlerde hareket etmeyi biyolojik ögelerine borçlular.
Kuşların göç etme yetenekleri, tabiatın en etkileyici adaptasyon örneklerindendir.
Bu karmaşık süreç, kuşların içsel biyolojik saatinin yanı sıra çevresel faktörleri ustalıkla birleştirerek gökyüzünde makul bir rotaya hakikat kusursuz bir zamanlamayla hareket etmelerini sağlıyor.
Biyolojik saatler, kuşların doğal olarak içsel bir vakit takvimini takip ettiriyor. Günlük ışık değişimlerini algılayabilen kuşlar, mevsimleri takip ederek uygun vakitte da göç etmeye başlıyorlar.
Bu, bir nevi içgüdüsel sistemdir aslında. Kuşların yalnızca kendi içsel saatlerine bağlıyken birebir vakitte tabiatın genel ritmine uyumlu yol almalarına imkan tanıyan bir düzenek.
Günün sonunda hepimiz Güneş’in battığını ve gece olduğunu anlıyoruz.
Biz beşerler, uyku saatimiz geldiğinde bunu biyolojik olarak esneyerek ya da yorularak hissedebiliyoruz. Bu durum, dinlenmeye gereksinim duyduğumuz bir iç saatin olduğu gerçeğinden kaynaklanıyor.
Nasıl ki bizler bu türlü bir farkındalığa biyolojik olarak sahibiz ve her gün bunu yaşıyoruz, kuşlar için de benzeri bir iç saate sahip olduklarını söyleyebiliriz. Bu saatin işaretleri ortasında da göç etme vakitlerini belirlemede değerli bir ipucu bulunuyor.
Uzmanlara nazaran, kuşların göç etme vaktini belirlemede en büyük ipuçlarından biri gün ışığı ölçüsündeki değişikliklerdir.
Kuzey yarımkürede sonbaharın gelmesiyle gün ışığında azalmalar yaşanıyor. Bugünlerde geçirdiğimiz gündüz kısalmalarını göz önüne alırsak şu anda kuşlar güneye yanlışsız kanat açmış durumdalar. Bu farkındalığa sahip kuşlarda da bu durum “göç huzursuzluğu” olarak isimlendiriliyor.
Bu değişikliklere fotoperiyot denir ve kuşlar için son derece değerli bir sinyaldir.
Günler kısaldıkça yahut uzadıkça, kuşların biyokimyasında ve fizyolojisinde birtakım değişiklik meydana gelir. Gün uzunluğu ile göç ortasındaki bağlantının birçok hayvanın evrimsel tarihinde derin kökleri olduğu biliniyor.
Bu nedenle kuşlar, atalarından göç etme eğilimini miras almış olsalar da neden bu biçimde davrandıklarını tam olarak anlamıyorlar; bu yalnızca içgüdüsel bir davranış hâline gelmiş ve yapmaları gerektiğini düşünüyorlar.
Fotoperiyotla etkilenen kuş cinsleri, mecburî göçmenler olarak isimlendirilir.
Bu kuşlar; hareketlerine, hava şartları zorlaşmadan ve yiyecek kaynakları tükenmeden evvel başlarlar. İçgüdüsel olarak geliştirdikleri davranışları; göçün uzaklığı, zamanlaması ve geri dönüşleri üzere durumları da daha öngörülebilir kılar.
Her kuşlar göç eder üzere kesin bir yargıya varmak da yanlıştır. Zira birtakım kuşlar sadece hayatta kalmak için muhtaçlık duyduklarında tercihe bağlı göç ederler.
Bu kuşlar, göç uygulamalarını çevresel faktörlere bağlı olarak yönetirler. Hava şartları zorlaştığında yahut yiyecek kaynakları azalmaya başladığında, güneye yanlışsız uçmaya başlarlar.
Keyfî olarak göç etmeyen kuşlar da vardır.
Bu kuşların göç etmesi, çevresel faktörleri kıymetlendirme yeteneklerine dayanıyor. Fotoperiyotla etkilenen zarurî göç eden kuş türleri, göç etme eğilimlerini hava şartları zorlaşmadan evvel başlatarak göçlerini hayli varsayım edilebilir hâle getiriyorlar.
Yani yaz aylarının sonunda gökyüzünde gördüğümüz sürüler, mecburî göç edenler sınıfından.
Gördüğümüz üzere kuşlar göç etmeye karar verdiklerinde, biyolojik saatinin ritmi, etraftan gelen sinyal ve değişkenler ortasında muazzam bir istikrar kuruyorlar.
Bu karmaşık ahenk da kuşların eksiksiz bir zamanlama ile gökyüzünde belirli bir rotaya doğru yol almalarına imkan tanırken ortaya da kusursuz imgeler çıkıyor.
Kuşlarla ilgili öbür içeriklerimiz:
