Ezber bozacak araştırma: Yaşlanmanın önüne geçilebilir mi?

ABD’deki Cornell Üniversitesi, Columbia Üniversitesi ve Jackson Laboratuvarı araştırmacıları tarafından ortaklaşa yürütülen ve Amerikan Ulusal Sıhhat Enstitüsü’nün (National Institute of Health) yaklaşık 25 milyon dolar fon ayırdığı, ‘kronik yorgunluk ve bağırsak mikrobiyotası ortasındaki bağlantıyı ispatlayan’ çalışmanın birinci sonuçları yayınlandı. Çalışmayı yürüten gruplardan Jackson Laboratuvarı Baş Araştırmacısı ve İmmünoloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Unutmaz, kronik yorgunluğu masaya yatırdıkları bu çalışma sonuçlarının, aslında kanser tedavilerinin etkinliğinden, otoimmün hastalıklara, kronik depresyondan obezite ve yaşlanmaya kadar, pek çok alanda geniş çaplı tesirler yaratabileceğini söyledi. Araştırmanın ayrıntılarını anlatan Prof. Dr. Unutmaz, bağırsaklarımızda sağlıklı olmamızı sağlayan yeterli huylu bakterilerin, yakın bir gelecekte ilaç olarak üretilerek pek çok hastalığın yahut sendromun tahlilinde kullanılabileceğine de işaret etti.

“TRİLYONLARCA BAKTERİ SINIFLANDIRILDI”

Prof. Dr. Unutmaz’ın 5 yıl evvel ABD’nin Utah eyaletinde, kronik yorgunluk üzerine çalışan bir klinikteki meslektaşlarıyla birlikte dahil olduğu bu uzun soluklu ve büyük çaplı araştırmaya 150 hasta dahil edildi. Hastalardan her yıl, nizamlı olarak dışkı ve kan örnekleri alındı. Farklı merkezlerdeki araştırmacılar tarafından dışkı örneklerindeki bakteriler sekanslandı ve biyoinformatik denilen yapay zeka sistemlerinden de faydalanılarak trilyonlarca bakteri sınıflandırıldı. Bu bakterilerin ayrıyeten mikrobiyom tahlilleri de yapıldı. Prof. Dr. Unutmaz, kronik yorgunluk yaşayan hastaların yıllarca hekim doktor dolaştığını, lakin bir türlü teşhis alamadıklarını vurgulayarak, şunları söyledi:

“Bağırsak biyotası dediğimiz şey, bağırsaklarımızda yaşayan trilyonlarca bakteri. Aslında bu bakterilerin birden fazla bize çok yararlı. Biz bu mevzu üzerine epeydir çalışıyorduk. Bu ortada da kronik yorgunluk hastalığı diye değerli bir sendrom üzerine çalışmaya başlamıştık, yaklaşık 10 yıl evvel. O vakitler bu, bir hastalık olarak bile kabul edilmiyordu. Bu hastalar yıllarca doktora gidiyor, teşhis alamıyor, birçoklarına ruhsal, psikiyatrik deniyordu. Milyonlarca insan var aslında bu türlü.”

“BAĞIRSAK FLORASININ BOZULMASI, BAĞIŞIKLIĞI DA BOZUYOR”

Kronik yorgunluk sendromunun çoklukla geçirilmiş bir enfeksiyon sonrası geliştiğine de dikkat çeken Prof. Dr. Unutmaz, şu bilgileri verdi: “Bazı enfeksiyonlar (Covid virüsü gibi) bağırsaktaki hücreleri de enfekte ediyor, bu bakımdan biz, uzun Covid’in de bağırsak mikrobiyotasını etkilediğini düşünüyoruz. Hatta grip virüsü bile etkileyebilir. Zati bu kronik yorgunluk hastalığı daha çok bu türlü önemli bir enfeksiyon hastalığı sonrasında başlıyor. Biz aslında daha evvel ‘Bu hastalığın tahminen de temelinde, bu mikrobiyota dediğimiz, yani bağırsak florasındaki bakterilerde bir bozukluk var, o bozukluk metabolizmayı etkiliyor, o da bağışıklık sistemini etkiliyor ve bağışıklık sistemi de (sanki bitmeyen grip gibi) bu semptomlara (kendinizi daima yorgun ve bitkin hissetmenize) sebep oluyor’ diye bir hipotez kurmuştuk. Yaklaşık 5 buçuk yıl evvel de NIH’den büyük bir fon aldık ve çalışmaya dahil olduk. Bu araştırma sonucu gördük ki bu hastaların bağırsaklarındaki bakterilerde hakikaten de bir bozukluk var. Yani güzel bakterilerde azalma, makûs bakterilerde artış kelam konusu. Biz birebir vakitte bunu, metabolizma ile de ilişkilendirdik. Yani bakterilerdeki bozukluk, hastalarda değişik metabolizma sıkıntılarına yol açıyor. Mikrobiyotanın en çok etkilediği düzenek ya da organ, bağışıklık sistemi. Bu da otoimmün hastalıklardan tutun da kronik kalp hastalıklarına kadar, pek çok farklı sıhhat problemine yol açıyor.”

YAŞLANMANIN DA ÖNÜNE GEÇİLEBİLİR Mİ?

Bağırsak mikrobiyotası açısından yiyeceklerin “ilaç gibi” olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Unutmaz, “Hatta kimi yiyecekler ilaçtan daha tesirli. Hem berbat, hem âlâ tarafta. Şayet siz sıhhatsiz yiyecekler yerseniz, sıhhatsiz yiyecekle beslenen berbat bakterilere yol vermiş oluyorsunuz. Bu bakımdan insanların yapabileceği en kıymetli şey, diyetlerine çok çok dikkat etmeleri. Yalnızca diyet de değil, aralıklı oruç dediğimiz tekniğin de yararı var. Zira örneğin 16 saatlik açlık boyunca, berbat bakteriler yaşayamıyor, âlâ bakteriler daha uzun yaşayabildiği için hayatta kalabiliyor” dedi. Çocukluktaki büyütülme formunun de bağırsak mikrobiyotasını etkilediğine işaret eden Prof. Dr. Unutmaz, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Örneğin mikroplardan korumak korkusuyla; çok steril ortamda büyütülen çocuklarda âlâ bakteriler de bedene yerleşemiyor. Bu çocuklarda daha sonra alerjik meselelerle karşılaşabiliyoruz. Yaşlanma da tekrar bir faktör. Yaşlandıkça bağırsağımızdaki bakteri çeşitliliği değişiyor. Hatta sanki bu bakteriler değiştiği için mi daha süratli yaşlanıyoruz, o bakterileri tekrar yerine koyarak, ya da beslenmemizi değiştirerek yaşlanmayı da geciktirebilir miyiz soruları da var şu anda.”

“BAKTERİDEN İLAÇ ÜRETİLEBİLECEK”

Bu araştırmanın iki kıymetli sonucu olduğuna da vurgu yapan Prof. Dr. Unutmaz, birincisinin ‘kronik yorgunluk sendromunun’ sahiden de bir ‘hastalık” olduğunun artık ispatlandığını söyledi ve “Demek ki bu bakterilerde bir bozukluk varsa, bunu düzeltebiliriz manasına da geliyor. Yeni tedavi sistemleri bulabiliriz bu manada. Trilyonlarca bakteri var bağırsaklarımızda ve bunun da binlerce çeşidi var. Herkesteki de birbirine nazaran fark edebiliyor. Biz bu çalışmada bunları sınıflandırmaya başladık. Hatta bu bakterileri laboratuvarda üretip yeterli bakteri-kötü bakteri sistemlerindeki farkları anlamaya başladık. Bu çalışma birebir vakitte düzgün bakterileri üretip, bir ilaç haline getirilebilmesinin de yolunu açıyor. Muhakkak bakterileri üreterek (ya da bakterilerin bedenimizde ürettiği metabolik unsurları üreterek) ilaç haline getirebiliriz yakın gelecekte. Tahminen bir 5-10 yıl içinde olabilir bu. Zira klinik çalışmalar biraz daha vakit alıyor. Yani ileride ‘bakteri ilaçları’ olacak. Diyetiniz tahminen makus ya da genetik açıdan yatkınlığınız berbat olabilir, o düzgün bakterileri ilaç olarak verip bunu düzeltebileceğiz” dedi.

KANSER TEDAVİLERİNİ DE ETKİLİYOR

Bağırsak mikrobiyotasındaki bakterilerin kanser tedavilerinde de çok kıymet kazandığını anlatan Prof. Dr. Unutmaz, “Bazı bakteri cinslerinin varlığı kanser tedavisinin, bilhassa immünoterapi dediğimiz bağışıklık tedavilerinin daha yeterli sonuçlanmasını sağlıyor. Yani tedavinin aktifliğini artırabiliyor. Laboratuvarda üretemediğimiz bakterileri, genetik olarak modifiye etme imkanımız da var. Örneğin düzgün bir bakteri var, onun ürettiği kimi unsurlar var bedene faydalı olan. Sizin illaki o bakterinin kendisine gereksiniminiz yok. Öbür bir bakteriyi genetik olarak programlayarak, o özellikleri ona aktarabilirsiniz” biçiminde konuştu.

“MARKETTEN BOŞUNA PROBİYOTİK ALMAYIN”

Marketlerde satılan probiyotik eserlerin birçoklarının yararsız olduğunu da açıklayan Prof. Dr. Unutmaz, şu bilgileri vererek kelamlarını noktaladı:

“Süpermarketlerde satılan bakteriler var örneğin, probiyotik halinde. Milyar bakteri var içeriğinde diyorlar aslında ancak ne kadar bakteri var, kaçı canlı sahiden bilmiyorsunuz. Bu eserlerin çok yararı yok. Zira bağırsaklarımıza yerleşmiş büyük bir toplum (trilyonlarca bakteri) var ve milyarlarca bakteri gönderiyorsunuz fakat buradakiler kabul etmiyor. Direkt bedenden atılıp gidiyor. Fakat siz, orada yaşayan bakteriyi eğitip, programlayıp gönderirseniz casus üzere, lakin o vakit daha tesirli olur. Bu biçimde probiyotiklerle falan dışarıdan alınmasından çok, yiyeceklerle alınması daha tesirli. Diyelim yoğurt tüketiyorsunuz, o yoğurt zati İçinizde olan yararlı bakterilerin çoğalmasını sağlıyor. İleride bu programlanmış nitekim tesirli olduğunu bildiğimiz bakteriler olduğunda, 3 kilo yoğurt yemek yerine tahminen bir hapla daha tesirli sonuçlar alabileceğiz.”