Eğitimci Prof. Dr. Esergül Balcı: ‘Deprem eğitimsizliğin sonuçlarını acı olarak gözler önüne serdi’

Eğitimci Prof. Dr. Esergül Balcı, Kahramanmaraş’ta meydana gelen zelzeleler sonrası bölgedeki uyum sıkıntılarına ve Türkiye’deki eğitim siyasetlerine dikkat çekti.

Balcı, “Türkiye’nin en değerli sorunu eğitim politikalarıdır” dedi.

“DEPREM TERTİP EKSİKLİĞİNİN SONUÇLARINI ACI OLARAK GÖZLER ÖNÜNE SERDİ”

Balcı’nın yazısı şu biçimde:

“Bir ülkenin geleceğini merak ediyorsanız, o ülkenin günümüzdeki eğitim düzeyini incelemeniz kafidir. O manzara size ülkenin gelecekteki pozisyonunu ortaya koyar. Zira eğitim siyasetlerinin sonuçları 15/20 yıl sonra karşımıza çıkar. Hakikaten yaşadığımız büyük sarsıntı felaketi, eğitimsizliğin, merkeziyetçiliğin ve tertip eksikliğinin sonuçlarını çok acı olarak gözler önüne serdi.

3 TEMEL SORUN

Buradan hareketle Türkiye’nin en kıymetli sorunu husus alanım olan eğitim politikalarıdır diyebilirim. Zira sonuçları uzun vakte yayılıyor. Eğitim sistemimizde pek çok sorun olmasına karşın, bu nedenle bahse öncelikle eğitim siyasetleri bağlamında bakmakta fayda var. Bunlardan üç temel sorun hangisi deyince, birincisi eğitimde dincileşme, ikincisi öğretmen ve üçüncüsü ise eğitim-öğretim programlarıdır denebilir. Ben problemlere bu bağlamda bakmakta fayda görüyorum. Doğal bunlara yeniden çok kıymetli olarak gördüğüm sistemsizlik, kurumsallaşamama, merkeziyetçilik de eklenebilir. Sonuç olarak eğitim sistemimizin yerinde ve işe vuruk olarak işleyen ünitelerinin olduğu söylenemez.

NİTELİK VE LİYAKAT ÖNCELENMELİ

Eğitim; “bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı ve istendik değişiklik meydana getirme süreci”dir. Eğitimin fonksiyonları; kasıtlılık, istendik bir davranış kazandırma, bireyi yaşadığı toplumla bütünleştirme, yeteneklerini geliştirme, topluma işgücü yaratmadır. Birey, etrafındaki aile, arkadaş ve başka bireylerle, irtibat araçlarından etkilenerek de eğitim kazanır. Bu yolla kültürel miras, jenerasyondan nesile aktarılır. Eğitim, tüm kitleyi ilgilendiren bir öge olduğu için hepimizi tesirler ve herkes sorumludur.

Bunun için tüm paydaşları eğitimin içine katıp; niteliği ve liyakati önceleyip; bütüncül, dengeli ve programlı bir bakışla ele alınmalıdır. Platon’un savunduğu, farklı insanların birlikte yaşaması için herkesin bilgi ve maharetine uygun bir pozisyonda bulunmasının gerekli olduğu görüşü, eğitim siyaseti oluşturmada yol gösterici olabilir.  Ülke şartlarına uymayan, sosyo-kültürel ve toplumsal-çevresel olguları görmezden gelen eğitim siyasetleri, ülkemizi çok farklı yerlere götürür. Bunun için dikkatli olmak ve tekliflerimizi ona nazaran sunmamız gerekir.

EĞİTİMİN ARAÇSALLAŞMASI 

Politik Durum; her ülke yönetildiği siyasi rejimin gereklerine uygun bir eğitim sistemini geliştirir ve uygular. Demokratik ülkelerde, vatandaşların politik, kültürel, toplumsal, ekonomik istikametlerini geliştiren bir eğitim sistemi uygulanır. Demokratik olmayan ülkeler, eğitimi kendi varlıklarını devam ettirmek ve hedeflerine ulaşmak için bir araç olarak kullanırlar. Toplumda radikal değişim yapma hedefindeki partiler, mevcut siyasal kültürü değiştirerek, yeni bedel ve inançlar yaratmayı emeller.

“EĞİTİMİN NİTELİĞİNİN ARTMASI İLE TOPLUMSAL KALKINMANIN YÜKSELECEĞİ BİR GERÇEKTİR”

Eğitim-Politika Alakası; dünyadan başlayarak ülkeler seviyesinde küçük farklarla da olsa her ülkenin kendi özellik ve özgürlükleri bağlamında benzerlik gösterir. Eğitim siyaseti, eğitim kurumu ile politik aksiyonların etkileşiminden doğan sonuçlara odaklanır, eğitim ve siyaset disiplinlerinin kesiştiği noktada yer alır. Eğitim ile politik tavır ve davranışlar ortasında, karşılıklı bir bağlantı vardır ve eğitim siyasetleri, siyasal partiler, önderler, baskı kümeleri vb siyasal aktörlerden etkilenir.

Toplumların gelişmişlik seviyesi, bireylerin eğitim seviyeleri ile ölçülür. Eğitim bireyin yeteneklerini geliştiren bir araç olduğu kadar, birebir vakitte toplum kalkınmasını da sağlayan bir araçtır. Eğitim niteliğinin arttırılması ile toplumsal kalkınmanın yükseleceği bir gerçektir. Eğitimin niteliği ise siyaset oluşturan siyasalların tavrı ile direkt ilgilidir. Toplumsal örgütlenmenin en ileri ve hükümran biçimi olan ve işlevleri bürokratlarca yürütülen Devletin vazifesi, vatandaşlarına her bakımdan eşit yaklaşmak, onların özgür olmalarına ve kendilerini gerçekleştirmelerine yardımcı olmaktır.

“SİYASAL SİSTEMİ ÖZÜMSEYEN BİREYLER YETİŞTİRİLMESİ BEKLENİR”

Siyasal sosyalizasyon- toplumsallaşma eğitim yoluyla yapılabilir. Bu bağlamda devlete bağlı vatandaşlık şuuru oluşturmak için eğitim, kıymetli bir araç olmuş ve eğitime bu mevzuda misyon yüklenmiştir. Böylelikle devletler ülkelerini seven ve sahiplenen, birbirine benzerlik gösteren devletine bağlı vatandaş yetiştirir. Eğitim toplumsal, tarihi, ekonomik ve sosyo kültürel bir bahis olarak Anayasalarımızda yer almıştır. Anayasalarımızdaki siyasal sistemi özümseyen ve bu sisteme öncülük edecek bireyler yetiştirilmesi beklenir ki, bu durum eğitimin siyasal fonksiyonunu anlatmaktadır. Bu istikametlerinden ötürü eğitim, dinler, sınıflar ve milletlerarasındaki iktidar kavgalarının kesimi olmuştur.  

EĞİTİMDE DİNİ YAPILANMA 

Eğitimde Planlama ve Siyaset Belirleme Fonksiyonları; çoklukla eğitimde ehil şahıslar ve paydaşlar yerine uygulama dışındaki devlet vazifelileri tarafından gerçekleştirilir. Meğer öğretmen sendikaları, kıymetli baskı kümelerini oluşturabilirler. Eğitim ülkelerin toplumsal ve siyasî eğilimlerini izler ve birebir vakitte bu eğilimleri oluşturur ve hiçbir ayırım gözetmeksizin tüm insanların gelişmelerini sağlayan en temel haktır. 1980’li yıllarda uygulanmaya başlanan neoliberal siyasetler toplumsal hayatın tüm alanlarını tahrip etmiş, eğitim hakkı da bundan nasibini almış, çalışan kısımların eğitim imkanlarına ulaşma yolları epey tıkanmıştır.

Özelleştirme siyasetlerinin bir uzantısı olarak tüm eğitim alanında özel eğitim kurumlarının açılması süratle artmış, özel eğitim kurumlarını devlet kamu kaynaklarıyla desteklemiştir. Özel okullarla ilgili olarak çıkarılan 1965 tarih ve 625 sayılı ‘Özel Öğretim Kurumları Yasası’, dini yapılanmanın başladığı birinci periyoda rastlar. Bu yasa, Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Devrinde 5580 sayı ile değiştirilmiştir. Bu maddelerle özel okul, dershane ve yüksekokulların açılmasına müsaade verilmiş, özel okulların sayısı giderek artmıştır. Neoliberal eğitim siyasetleri, eğitimi eşitlikçi niteliğinden uzaklaştırarak seçkinci bir anlayışla üst toplumsal sınıflara avantaj sağlayacak hale dönüştürmüş, eğitime yüklenen fonksiyonlardan birisi olan ‘sosyal hareketlilik sağlama’, ortadan kaldırılmıştır.

“TEVHİD-İ TEDRİSAT LAİK BİR ANLAYIŞIN HÜKÜMRAN OLMASININ YOLUNU AÇMIŞTIR”

Tarihsel Durum; daha Osmanlı periyodunda, Türkiye Cumhuriyeti’nin çağdaş, bilimsel eğitiminin temellerini oluşturan kimi teşebbüslerde bulunulmuştur. 1869 tarihli Maarif-i Genele Nizamnamesi (Genel Eğitim Tüzüğü) ile yeni şartlara uygun bireyler yetiştirilmesi hedeflenmiştir. Batılılaşma ya da laikleşme devri olarak isimlendirilen 19. yüzyıl ortalarında, Osmanlı İmparatorluğuna 1908’de kabul ettirilen Kanun-ı Aslı ile günümüz Türkiye’sinin siyasi, ideolojik ve ekonomik temeli atılmıştır.

O devirdeki dinî ve laik ikili yapı, Maarif-i Meşveret Meclisi’nin kurulması ile eğitimin niteliğini dinsellikten laikliğe yöneltmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin  kuruluş yıllarında çıkardığı, 3 Mart 1924 tarih ve 430 sayılı ‘Tevhid-i Tedrisat’ ve 677 sayılı ‘Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması’ kanunlarıyla, eğitim-öğretim faaliyetlerini denetimi altına almakla kalmayıp, birebir vakitte eğitim siyasetlerinde laik bir anlayışın hâkim olmasının da yolunu açmıştır. 

“EĞİTİM FERDÎ VE TOPLUMSAL YAŞANTILARI DİREKT ETKİLER”

Temelleri epey geçmişte atılan eğitim sistemimiz, bugüne kadar zorluklarla da olsa çağdaş, laik, bilimsel yapısını koruyabilmiştir. Lakin son yıllarda her alanda yapılan değişiklikler eğitimin bu durumunu kuşkulu hale getirmiştir. Eğitim siyasetlerindeki değişiklikler tesirini uzun yıllar sürdürür, kişisel ve toplumsal yaşantıları direkt tesirler, bunun asla göz arkası edilmemesi gerekir.

“TEMEL HAKLAR SİYASAL İKTİDARLARIN YORUMUNA BIRAKILDI”

Anayasa ve Maddelerimizde Eğitim; Türkiye Cumhuriyeti Anayasal toplumsal bir hukuk devletidir. Toplumsal devletin vazifesi, temel insan hakkı olarak gördüğü kitlesel eğitimi fiyatsız vermek olup, fırsat ve imkan eşitliği sağlamaktır.  Vatandaşlarını yetiştirme sürecinde çağdaş devletlerde din yerine, ideolojiler ve bilgi, öncelikli bir kıymettir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında öncelik, ideolojilere ve bir paha olarak görülen bilime verilmiş, dünyadaki değişim ile uyumlu bir yaklaşım sergilenmiştir. 1924 Anayasası’nda temel eğitime ait tabirlerde, ‘zorunluluk ve parasızlık’ kavramlarına yer verilerek devletin toplumsal niteliği öne çıkarılmıştır.

1961 Anayasası’nda bu vurgu daha bariz olarak yapılmış ve devlete yurttaşların eğitim haklarını kullanabilmeleri için gerekli şartları sağlama vazifesi verilmiştir. 1982 Anayasasının 42.maddesindeki “Eğitim ve Tahsil Hakkı ve Ödevi” ile ilgili kısmında, eğitim konusu uzun uzun anlatılmıştır. Özetle Anayasalarımızda “eğitim bir insan hakkı” olarak kabul edilmiştir. Lakin, eğitim hakkına ait 1961 Anayasası’ndaki devlet …hazırlar halindeki söz, 1982 Anayasası’nda devlet …hazırlamaya çalışır haline getirilmiştir. Anayasadaki bu değişiklikle, temel hakların kullanımı siyasal iktidarların yorum ve uygulamasına bırakılarak, örtülü bir halde devletin misyonu olmaktan çıkarılarak keyfileşmiştir. Eğitim hakkı; Türkiye tarafından memleketler arası kontratlardaki biçimiyle garanti altına alınmış olmasına karşın. Yeniden Anayasalarımızda, Eğitim ve öğretim Atatürk Prensip ve İnkılapları doğrultusunda lakin çağdaş bilim ve eğitim asıllarına dayalı olup, ana lisan Türkçe olacaktır. 

“GELİNEN DURUM ORTADA”

Deprem ve Eğitim Siyasetleri; son yıllarda Türkiye’de bilimden uzaklaşılarak uygulanan eğitim siyasetleri ve imar afları sonucu, ülkemizdeki sarsıntı felaketinin sonuçlarını içimiz acıyarak yaşadık. Bu sırada eğitim siyaseti bağlamında ülkemizde zelzeleye hazırlıklı olmak ismine eğitimde neler yapıldı ve yapılması gerekirdi? Sorusu akıllara geliyor. Bahse bu açıdan bakıldığında, gelinen durum ortada. Zelzele sonrasında, Ulusal Eğitim Bakanı Mahmut Özer, yıkım yaşanan 11 vilayette eğitime orta verildiğini, 71 vilayette ise 20 Şubat’ta okulların açılacağını duyurdu. 11 vilayette eğitime başlama tarihleri ise üç kategoriye ayrılarak belirlendi. Buna nazaran 1. Kategoriye alınan az ziyan gören okullar, 1 Martta; 2. Kategoride orta derecede hasar görenler 13 Martta, 3. Kategoride hasar görenler ise 27 Martta eğitim– öğretime başlayacak. Umarım o denli olur. Zira karşımızda cahillerin ferasetine güvenen ve ödüllendirilen bir baş yapısı var. 

ÖĞRENCİ YURTLARINDAKİ SORUNLAR 

Cumhurbaşkanı Erdoğan da üniversitelerin uzaktan eğitime geçeceğini, yurtlara depremzedelerin yerleştirileceğini açıkladı. Öğrenci yurtlarının kapasitesi 800.000 bin iken, bunlar hangi depremzedeye yetecek, hangi yaraya ilaç olacak? Buna karşın, yurtlardaki öğrenciler gece yarısı odalarından çıkartıldı. Eşyaları poşet içinde ellerine verildi ya da oraya buraya bırakıldı. Sarsıntı bölgesinden okumaya gelip yurtta kalan öğrencilerin durumu ise daha berbat. Evvel eşyaları aldırıldı o acı ortamında sonra kalabilirler dendi. Bu, astarı yüzünden kıymetli olacak kelamda bir tahlil. Bir sorun çözülürken, öteki bir sorun çıkartılıyor. Kimi yurtlara ise Suriyeliler yerleştirildi. Toplumsal medyada yurtlara yerleştirmede, önceliğin Suriyeli sığınmacılara verildiğine ait görüntüler var.

“EĞİTİM KALİTESİ DÜZGÜNCE DÜŞÜYOR”

Anlaşılan zelzelede yaşanan yıkımın sorumlusunun eğitim olduğu sonucuna varılarak, gençlerimiz cezalandırılıyor! Aslında salgın sürecinde eğitime fiilen orta verilmişti, artık tekrar kesinti yaşanacak. Uzaktan eğitimin sakıncalarını salgın periyodunda gördük. Yetmedi mi? Birinci ve ortaöğretim başta olmak üzere her seviyede örgün eğitim hayati kıymet taşır. Siz çocukları okullardan alıp ekranlara hapsederseniz, aslında problemli olan eğitim kalitesini uygunca düşürürsünüz.

“GENÇLERİMİZİN BİR YILLARINI DAHA HEBA EDEMEZSİNİZ”

Ayrıca eğitim kurumları yalnızca eğitim verilen yerler değil, öğrencilerin yaşıtlarıyla birlikte vakit geçirdikleri, hatta rehabilite oldukları hayat alanlarıdır. Diğer yerde olmayan imkanlarla gençler, buralarda kültürlenirler, yeteneklerini keşfederler. Yeni fikirler ve dünyalar tanırlar. Akranlarıyla bir ortada olarak birbirleriyle irtibat kurarlar, etkileşim içinde olurlar, nasıl bir gelecek kuracaklarına karar verirler. Bilhassa sarsıntı üzere sorunlu vakitlerde, onları ruhsal travma yaşamış aileleri yerine, arkadaşlarının yanına göndermek bir çeşit ruhsal terapi fonksiyonu görür. Gençlerimizin, salgın üzerine bir yıllarını daha heba edemezsiniz. Bu yolla her meselede eğitime orta verilerek, niteliksiz eğitim alan beşerler yetiştirilmiş olacak, ülke kalkınması da sağlanamayacaktır. Onların kaynaşması, bir ortaya gelmesi, birlikte acılarını paylaşarak azaltması, birilerini tasaya mi sürüklüyor sanki?

“YAPILMASI GEREKEN TEK BİR ŞEY VAR”

Aslında bizi yıkıma götüren tam da bu yaklaşımdır. Eğitim politikalarımız uzun vadeli olarak planlanıp yap-boz tahtasına döndürülmüş olmasaydı, bu kadar sorun yaşanmayacaktı. Yapılması gereken tek bir şey var. Her koşul altında eğitime devam etmek, uygun yetişmiş öğretmenlerle, planlı, programlı olarak bilimi rehber edinmek, bilim dışı prosedür ve uygulamaları idare anlayışından uzaklaştırmak. Sisteme ve kurala değer vermek. Bu türlü yaptığımızda hiçbir sarsıntının bizi yıkamayacağı açıktır.”