Besin enflasyonu uçtu, hal esnafı artan maliyet ve düşen alım gücüne dikkat çekti
Kış soğuklarının gelmesi ile birlikte meyve zerzevat fiyatlarında da artış başladı. Ağustos ayından bu yana yüzde 50’yi bulan fiyat artışları görüldü. Ayrıyeten kuraklık telaşıyla besinde arz krizi korkusu başladı. Yurttaş zati taneyle aldığı meyve zerzevattan uzaklaşırken fiyat algısı da bozuldu. Bu nedenle meyve zerzevatın kalbinin attığı hallerde de esnaf umutsuz.
ERKEN KAPATIYORLAR
İktidar baz tesiriyle düşen enflasyonla övünürken yurttaşın alışveriş sepeti her geçen gün küçülüyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin takip ettiği hal çıkış fiyatlarına nazaran geçtiğimiz yaz İstanbul halinden 6 liraya çıkan domates bugün 12 lira. Birebir devirde 10 liraya satılan patlıcan 20 lira, 7 lira olan kuru soğan 10 lira, 6 liralık salatalık ise 12 liraya çıktı. Fiyatlarda artış sürerken yaşanan süreci görmek için hal ve pazar esnafı ile görüştük. Günün birinci saatlerinde Anadolu Yakası’ndaki İçerenköy Meyve-Sebze Hali’ndeyiz. Olağan kaidelerde satış saat 9’a kadar sürüyor fakat sabah 6.50’de girdiğimiz hal bomboş.
2008’den bu yana halde olan esnaf Mehmet Okçu ile konuşuyoruz. Birinci kez kâr marjlarının bu kadar düştüğünü söyleyen Okçu, geçen yıl Antalya’dan 6-7 bin liraya gelen kamyonun maliyetinin bugün 25-30 bin liraya ulaştığını söylüyor. Okçu, “Bu maliyetler düşmedikçe ucuz meyve zerzevat olmaz” diyor. Sezgin Arlı da yıllardır piyasada ve yaşanan durumu şöyle özetliyor: “Piyasa çok berbat. Artık esnaf erken kapatıyor satış olmadığı için. Mallar elinde kalmasın diye ziyanına satıyor herkes. Bu fiyatlar bizim ziyanına satmamıza karşın oluşan fiyatlar.” Bir öteki esnaf Mehmet Beyefendi. Soyadını vermek istemiyor. 30 yıldır bu işi yaptığını söyleyen Mehmet Beyefendi şuna dikkat çekiyor: “İstikrar yok ki ülkede. Bugün başladı mesela akşama kadar iktisatta siyasette ne kararlar alınacak hiç bilmiyoruz ve varsayım de edemiyoruz. E bu türlü bir ülkede beşerler parasını harcamaz. Bir de bizde para kazanılmayınca hiç harcanamıyor. Benden 1 ton elma alan esnaf artık 250 ton alıyor. Kimsede para yok olan da harcamaya korkuyor.”
İNDİRİM TARLAYLA OLUR
Haldeki incelemeler sırasında Anadolu-Hal Derneği’nin merkezine de uğruyoruz. İdare heyeti toplantısına denk geliyor ziyaretimiz. Heyet üyeleri ve idare heyeti lideri Mevlüt Yılmaz ile sohbetimizden öne çıkanlar ise şöyle:
– Biz borsa vazifesi görüyoruz. Fiyat oluşturamayız olan fiyatı yansıtırız.
– Fiyat markette ya da halde düzelmez tarlada düzeltilmeli
– Ucuzluk diye bir şey yok bunu unutun. Biz bunu ticaret bakanına da söyledik. “Doğru fiyat”. Bunun ismini bu türlü koyalım. Neye nazaran ucuz? Size nazaran ucuz olan üreticiyi batırır. Herkesin şad olacağı fiyatı bulmak lazım. Onun için de evvel üretim lazım, her şeyde olduğu üzere üretim-tüketim ortasında istikrar olmalı. Yoksa işte bu yüksek fiyat oluşumları doğar.
– Nüfus artarken üretim alanımız son 10 yıldır düşüyor, bir de ihracat işin içine girince istikrar bozuluyor.
Sezgin Arlı
EMEKLİLER BU KIŞ DOMATES ALAMAZ
Piyasayı sorduğumuz Pazarcılar Federasyonu Lideri Ali Karaca şuna dikkat çekti:
“Fiyatlar çok yüksek değil, alım gücü düşük. Bugün 5 bin 500 lira maaş alan bir emekli şu mevsimde domates, biber alamaz. Ancak domates biber fiyatı bundan
az da olamaz. Maliyetler harikulade arttı. Buna karşın marketlerden ucuza satıyoruz. Daha çağdaş pazar yerleri ayarlar, kiralarımızı düzenlerseniz marketlere
karşı rekabet gücümüz olur ve durum fiyat konusunda yurttaşın işine fayda.”
