Tek rakipleri Kıyamet Ambarı! 50 yıl eser veren 2 milyon cet tohumu ürettiler

Emekli bir öğretmen 2016 yılında okuldaki velilerle birlikte elindeki cet tohumlarını takas edebileceği küçük küme kurdu. Bu oluşum vakit içerisinde büyüdü ve Facebook’taki üreticiler tarafından ‘Ata Tohumu Takas Grubu’na dönüştü. Kendi ortalarında kurdukları bu diyaloğun dallanıp budaklanması sonucu Türkiye’nin dört bir yanından yaklaşık 65 bin bireyle buluşan takım günümüzde de faal formda varlığını devam ettiriyor. Gönüllülük temeliyle faaliyetlerine devam eden Cet Tohumu Takas Derneği’nin tek bir emeli var, o da ellerindeki cet tohumlarını takas ederek cet tohumu üretimini çoğaltmak. Pekala cet tohumu nedir? Herkes meskeninde cet tohumu yetiştirebilir mi?

Ata Tohum Takas Derneği Lideri Beyazıt Ekiz (sağda)

‘DÜNYADAKİ BÜTÜN SAF TOHUMLAR CET TOHUMUDUR’

Ata tohumu ülkemizde ekseriyetle yerli tohum, ulusal tohum ve endemik tohum hatta gen merkezi Türkiye olan tohum olarak algılanıyor. Ancak Cet Tohum Takas Derneği Lideri Beyazıt Ekiz’e nazaran bu tanımlamalar pek de yanlışsız değil.

Ata Tohum Takas Derneği olarak on binlerce yıldır dünya genelindeki bütün çiftçiler tarafından aktarılan tohumların genetik mirasına sahip çıktıklarını ve bu tohumların tamamına cet tohumu dediklerini belirten Ekiz, “Örneğin gen merkezi Peru olan patatesi Türkiye’de Niğde patatesi olarak tüketiyoruz. O da bizim cet tohumumuzdur. Samandağ acı biberi, Bursa kıl sivri biberi, Urfa’nın isotu… Bunların hepsinin gen merkezi Güney Amerika’dır lakin lokal isimlerle isimlendirilir. Dünya üzerinde yetiştirilen bütün saf tohumlar bizim cet tohumumuzdur“ dedi.

‘KÂR HEDEFİYLE SATIŞ KELAM KONUSU DEĞİL’

Derneklerindeki çalışmalar için, “Grup üyeleri cet tohumlarını yetiştiriyorlar ve takas üzerinden birbirlerine veriyorlar. Yaptığımız faaliyetin tamamında kâr maksadı güden bir tohum satışı ve eser satışı kelam konusu değil” diyen Beyazıt Ekiz, 81 ilin tamamında üyeleri olduğunu fakat bilhassa Türkiye’nin batısında daha büyük bir ilgi olduğunu söyledi. Ekiz, bilhassa batı vilayetlerde konutlarının balkonlarında, küçük bahçelerinde ve hobi bahçelerinde grup biçenlerin daha fazla olduğuna dikkat çekti.

Ekiz, Facebook kümesinde cet tohum yetiştiriciliğinde karşılaştıkları sorunların ve muvaffakiyetlerin görüntü ve fotoğraflarla paylaşıldığını, böylelikle yaklaşık 65 binden fazla üyenin bu gönderilerle bilinçlendiğini ve kusurlarını düzeltebildiğini söyledi.

’50 YILA KADAR BİREBİR KALİTEDE ESER VERİYOR’

Peki, takas adabıyla çoğaltılan ve üretimine epey ehemmiyet verilen cet tohumu öbür tohumlardan hangi özellikleriyle ayrılıyor? Beyazıt Ekiz, cet tohumunun çıplak gözle yahut bilimsel incelemelerle anlaşılamayacağını, sadece tohumu ektikten 3-5 yıl sonra cet tohumu olup olmadığının ortaya çıktığımı belirtti. Ata tohumunun ekildiğinde 3 ila 50 yıla kadar kalitesinden ve ölçüsünden ödün vermeyeceğinin altını çizen Ekiz, ekseriyetle tarlalarda ziraî üretimde kullanılan hibrit tohum ve cet tohum ortasındaki farkı şöyle anlattı:

“Hibrit tohum için ekseriyetle domatesten örnek verilir. Kabuğu kalın ve rengi hoş bir domatesin yanına biraz daha rengi soluk ve kabuğu ince bir domates ekilir. Bunların polenleri yani erkek üreme organları kesilir ve öbür tohumlarla çiftleştirilir. Buna da ‘hibrit tohum’ ismi veriliyor. Hibritten elde edilen birinci eserden yüksek bir randımanla kaliteli bir domates elde edebiliriz. Fakat biz ‘hibrit tohum’la üretilmiş domastesten tekrar bir tohum aldığımızda domateste açılmalar meydana gelir. Açılma sonucunda evvelki yıl üzere kabuğu kalın ve iri meyve değil, kabuğu ince ve küçük meyve elde edilir. 3 yıl üst üste ekildiğinde tohumdan tıpkı randımanı alınmıyorsa o tohum hibrittir diyebiliriz.”

‘BİNLERCE YILDIR TESCİLİNİ ALMADAN YETİŞTİRMİŞLER’

Kanuna nazaran cet tohumlarınının satışının yasak olduğunu, yasa mucibince pakete girmemiş ve tescili alınmamış tohumların hiçbirinin satılamacağını söyleyen Beyazıt Ekiz, bu sebeple cet tohumunun yalnızca takasının yapılabileceğini, satış için ziraat mühendisi çalıştırmak ve tohumun çeşitli ilaçlarla da yetiştirilmesi gerektiğini ekledi.

Ekiz, “Paketin üstüne satış ruhsatı üzere bilgileri yazıp o denli piyasaya sürmeniz gerek. Cet tohumunda biz bunu bu türlü yapamıyoruz zira binlerce yıldır köylüler, çiftçiler kendi bölgesinde en yüksek randımanı ve o bölge için en uygun olan çeşit neyse onları yetiştirmişler. Tohumları da o bölgenin ismiyle anılmış ve hiçbir vakit da pakete sokulma gereği hissedilmemiş” diyerek cet tohumunu neden takas yordamıyla dağıttıklarını anlattı.

‘YAKLAŞIK 2 MİLYON ESER ÇEŞİDİ GELİŞTİRDİK’

Şu an ellerinde sayısını veremeyecekleri kadar tohum olduğunu ve Türkiye’de yetişen her meyve ve zerzevatın cet tohumunun bulunduğunu öne süren Beyazıt Ekiz, “Tek rakibimiz dünyanın dört bir yanından tohumların bulunduğu özel bir depo olan Norveç’teki Kıyamet Ambarı” sözlerini kullandı. Bugüne kadar 150 ülkeden alınan rapor ve yapılan araştırmalara nazaran 1970’li yıllardan itibaren hibrit tohum kullanımının artmasıyla birlikte tohum çeşitliğinin yüzde 70’inin yok olduğunun altını çizen Beyazıt Ekiz, 1960’dan bu yana ise küçük üreticilerin cet tohumu takım biçerek 1.9 milyonluk eser çeşidi geliştirdiklerine dikkat çekti.

‘KÜRESEL İKLİM KRİZİNDE SİLAHIMIZ OLACAK’

“Biyolojik çeşitlilik ve zenginlik, global iklim krizinde adeta bizim silahımız olacak. Bu sebeple cet tohumu çok önemli” diyen Ekiz, büyükşehirlerde de cet tohumu yetiştiriciliğinin yapılabileceğine dikkat çekti. En kalabalık üyelerinin büyükşehirlerde olduğunu söyleyen Ekiz, “Balkonunda bahçesinde yapan bireyler var. Hobi bahçelerinde tankerli suyla üretim yapan üyelerimiz var. Onlara da gerekli bilgi transferini yapıyoruz. Yüklü olarak kümemizdeki üyelerimiz çiftçlerden çok küçük üretim yapan bu işi hobi olarak gören insanlar” diyerek herkesin cet tohumu ekebileceğine vurgu yaptı.

EVİNİN GERİSİNDEKİ KÜÇÜK BAHÇEYE EKİYOR

Ankara’da yaşayan Nermin Ersöz de tarlası olmayıp küçük bir bahçede cet tohumu ekenlerden biri. Binalarının art bahçesinde cet tohumlarından kereviz, fesleğen, domates, biber ve salatalık yetiştiren Ersöz, saksılarda da birçok sebzeyi yetiştirdiğini söyledi.

Ata Tohum Takas Derneği’ne Beyazıt Ekiz’in katkılarıyla katıldığını belirten Ersoz, “Onların bu çalışmalarını görünce çok hoşuma gitti. Ayrıyeten Beyazıt Bey’in cet tohumu çalışmasından evvel de bölgeye uygun tohum, fide ve fidan yetiştirilmesi konusunda çok kıymetli çalışmaları vardı. Bu bahislerde çok eğitimli, araştıran ve deneyerek deneyimlerini aktaran biri. Daha sonrasında cet tohumla ilgili internetten bir şeyler okuduktan sonra onların çalışmalarını duydum ve şu an elimden geleni yapıyorum” bilgisini paylaştı.

‘SAKSIDA OLMASI BİLE MEMNUN EDİYOR’

Kendi ürettiği zerzevat ve meyvelerin tohumunu diğerleriyle paylaşmanın süper bir his olduğunu lisana getiren Nermin Ersöz, “Ata tohumlarından elde edilen sebzeler çok hoş. Tatları ve kokuları var. Küçücük de olsa, saksıda bile olsa insanların bunu yetiştirmesi beni memnun ediyor” dedi.

Yetiştirdiği meyve ve sebzelerde hiçbir halde gübre ve ilaç kullanmadığına dikkat çeken Ersöz, zerzevat ve meyveler için çay ve kahvelerinin posalarını biriktirdiklerini, büsbütün doğal şeylerle topraklarını ve bitkilerini zenginleştirmeye çalıştıklarını ekledi.

‘KREŞTE EĞİTİMİ VERİLEBİLİR’

Ata tohumu, etraf sıhhati ve yenilenebilir kaynaklarla ilgili vatandaşların bilinçlendirilmesinin kıymetine dikkat çeken Nermin Ersöz, “Hani ‘Ağaç yaşken eğilir’ denir ya, kreşte bile bunun eğitimi verebilir. Bunların nasıl yetiştiği, saksıya koyduğunuzda bile ordan zerzevatın bir biçimde çıkabileceğini öğretmek ve aşılamak gerekiyor. Halk sıhhatinin aslının sağlıklı etrafın aslının cet tohumunda ve yeşille kontaklı olduğunu bir formda insanların zihinlerine kazımak gerekiyor” diye konuştu.