Sayıştay’ın TDİ raporu: Giresun, Rize ve Hopa limanlarının şirketler 90 milyon 383 bin lira ziyana uğrattı

Sayıştay’ın Türkiye Denizcilik İşletmeleri’yle (TDİ) ilgili 2021 yılında yaptığı kontrole ait raporda; Giresun, Rize ve Hopa limanlarını işleten şirketlerin TDİ’yi 90 milyon 383 bin lira ziyana uğrattığı ortaya çıktı.

CHP İzmir Milletvekili Atilla Sertel, mevzuya ait yaptığı açıklamada, “Karadeniz’deki bu limanları devralan şirketlerin, TDİ’ye ödeyecekleri gelir hissesini ödememek için tekrar tıpkı isimler üzerine taşeron şirket kurduğu bu, biçimde kurumu Giresun Limanı’nda 1 milyon 107 bin dolar (20 milyon 745 bin TL), Hopa Limanı’nda 1 milyon 642 bin dolar (30 milyon 771 bin TL), Rize Limanı’nda 2 milyon 74 bin dolar (38 milyon 866 bin TL) olmak üzere 4 milyon 823 bin dolar, bugünkü kurla 90 milyon 383 bin TL ziyana uğrattığı ortaya çıktı. Sayıştay dava konusu olan paraların faiziyle birlikte geri alınmasını isterken TDİ tarafından bu limanların idarelerine atanan isimlerin ise misyonunu yapmadığına işaret etti” diye konuştu.

“HİÇBİRİ DENİZCİ DEĞİL”

Sözleşmeye nazaran özelleştirilen limanlardan elde edilen gelirlerin makul bir kısmının TDİ’ye aktarılması gerektiğini hatırlatan Sertel, limanları devralan şirketlerin bu paraları ödememek için taşeron şirket kurduğunu ve yüksek dengeli faturaları bu şirketler üzerinden kestiğini söyledi. Sertel, kelamlarına şöyle devam etti:

“Sayıştay raporlarına yansıyan tespitlere nazaran; işletici şirketler tarafından elde edilen asli faaliyet gelirleri ile kira gelirlerinin yüzde 25’inin, faaliyet dışı gelirlerin ise yüzde 2’sinin TDİ’ye aktarılması gerekiyor. Giresun, Rize, Hopa ve Sinop limanlarını işleten şirketler, bu gelir hissesini ödememek için taşeron şirket kurmuşlar. Münasebetiyle liman hizmetleri karşılığında alınan bedeller ana şirkete değil taşeron şirkete faturalandırılmış. Ana şirketin gelirleri ise epeyce düşük gösterilmiş. 2015 yılından bu yana devam eden bu sistemle TDİ’ye gitmesi gereken 90 milyondan fazla para iç edilmiş. TDİ’yi temsilen limanların idaresine atanan isimler ise bu vurgunu seyretmekle yetinmiş. AKP iktidarı tarafından atanan ve hayatlarında denizcilikle hiçbir ilgileri olmayan bu idare şurası üyelerini misyonlarını yapmaya davet ediyorum.”

“USULSÜZLÜK VAR”

Raporda, Giresunport Liman İşletmeciliği AŞ tarafından işletilen ve idaresinde TDİ’yi temsilen Hazine ve Maliye Bakanlığı’nda Genel Müdür Yardımcısı Vekili olarak misyon yapan Ali Mercan Aydın’ın bulunduğu Giresun Limanı ile ilgili şu bilgilere yer verildi:

“2019 yılında liman hizmetlerini yürüten kelam konusu taşeron şirket tarafından gemi ve gemi mümessillerine toplam 11 milyon 878 bin 306 TL fatura kesildiği, lakin asıl işletici durumdaki bu şirket tarafından taşeron şirkete kesilen faturanın 1 milyon 763 bin 863 TL olduğu, işletici şirket tarafından bu meblağ üzerinden TDİ hissesinin hesaplandığı, münasebetiyle yöntemsiz olarak döviz bazında toplam 445 bin 897 ABD doları fiyatındaki TDİ hissesinin eksik hesaplandığının ortaya çıktığı belirtilmiştir. Giresun Limanı’ndaki 2020 yılı TDİ hisseleri ile ilgili olarak hazırlanan 8 Mart 2022 tarihli raporda da yeniden birebir uygulamalar sonucu adapsız olarak toplam 661 bin 611 ABD doları fiyatındaki TDİ hissesinin eksik tahakkuk ettirildiği tespitinde bulunulmuştur. İşletici şirketin bu hususta da itirazda bulunması ve yapılan süreçlerin kontrata ve hukuka uygun olduğunu beyan etmesi üzerine TDİ tarafından kelam konusu şirket aleyhine tahkim davası açılmıştır. Dava devam etmektedir.”

“RİZE KABUL ETTİ, PARAYI GERİ ÖDEDİ”

Park Denizcilik tarafından işletilen Hopa Limanı’nda da birebir teknikle milyonlarca liralık ziyan oluşturulduğu belirtilen Sayıştay raporunda, idaresinde eski AKP İzmir Milletvekili Necip Kalkan’ın da bulunduğu Hopa Limanı’yla ilgili şunlar açıklandı:

“2015, 2016, 2017, 2018 ve 2019 yıllarına ilişkin olarak, liman hizmetlerini yürüten kelam konusu taşeron şirketler tarafından gemi ve gemi mümessillerine liman hizmetleri tarifesi üzerinden hizmet verilirken asıl liman işleticisi şirketin ise bu şirketlere daha düşük bedeller üzerinden fatura kestiği, hasebiyle liman gelirlerinin değerli bir kısmının asıl şirketin mali bilançolarına yansıtılmadığı, bu biçimde TDİ hisselerinin eksik hesaplanmasına yol açıldığı, kelam konusu periyotlara ait olarak döviz bazında toplam 1 milyon 400 bin 317 ABD doları fiyatında TDİ alacağının doğduğu belirtilmiştir. Hopa Limanı ile ilgili 2020 yılı raporunda ise tekrar tıpkı taşeron firmalardan biri aracılığıyla yürütülen süreçler sonucu toplam 242 bin 196 ABD doları meblağında TDİ hissesinin eksik hesaplandığı tespiti yapılmıştır.”

Raporda, TDİ yetkilileri tarafından Hopa Limanı işleticisi Park Denizcilik ile yapılan görüşmeler sonucu, 2015-2019 yıllarında TDİ’ye eksik ödenen hisselerin toplam 696 bin 683 dolar olarak katılaştırıldığı ve bu paranın TDİ’ye sonradan ödendiği belirtildi.

“YÖNETİMİNDE BAKAN YARDIMCISI VAR”

Yönetiminde TDİ’yi temsilen AKP’li Bağcılar Belediyesi 1. Başkanvekili Küme İdare Konseyi üyesi Sibel Betül Birer’in bulunduğu Riport Rize Limanı’nda da tıpkı uygulamanın yapıldığı söz edilen raporda, Rize Limanı’yla ilgili şu bilgilere yer verildi:

“Rize Limanı’nda da birebir uygulamanın kelam konusu olduğu, asıl işletici şirketin bir taşeron şirketle hizmet mukavelesi imzaladığı, her iki şirketin idare heyetlerinde temsile yetkili tıpkı kişi ve hissedarlardan isimlerin bulunduğu, hasebiyle şirketlerin birbirleriyle kontaklı olduklarının değerlendirildiği, liman hudutları içerisinde yapılan yükleme/boşaltma hizmetlerine ait faturaların aktüel Rize Liman tarifesi ile karşılaştırılmasında asıl işletici şirket tarafından dolar/ton bazındaki tarifenin çok altında kalan fiyatlar üzerinden taşeron şirkete fatura kesildiği, hasebiyle liman gelirlerinin kıymetli bir kısmının asıl işletici şirketin mali bilançolarına yansıtılmadığı, bu yolla TDİ hisselerinin eksik hesaplanmasına yol açıldığı konularına raporlarda yer verilmiştir. Kelam konusu raporlarda; 2015-2016-2017-2018 ve 2019 yıllarına ait olarak toplam 1milyon 878 bin 497 ABD doları, 2020 yılına ait olarak 195 bin 892 ABD doları meblağında eksik TDİ hissesi hesaplandığı tespiti yapılmıştır.”

YÖNETİMDEKİ İSİMLERE ELEŞTİRİ

Raporda, Hopa Limanı işleticisi şirketin eksik TDİ hisselerini faiziyle birlikte ödediği, lakin Giresun ve Rize limanları işleticisi şirketlerin yapılan teşebbüslere karşın bu kapsamda ortaya çıkan borçlarını ödemedikleri vurgulanırken “İşletici şirketlerin idare konseylerinde, zaman kontratları gereği TDİ’yi temsilen birer idare heyeti üyesi bulunmaktadır. Hasebiyle işletici şirketlerin idare konseylerinde alınan kararların zaman mukavelelerine uygun olup olmadığı, bu kararların TDİ aleyhine sonuçlara yol açıp açmayacağı konusunun TDİ temsilcisi üyeler tarafından da gözetilmesi ehemmiyet arz etmektedir” denildi.