Prof. Dr. Görür: İzmir’de faal fay sistemi var, bunlar bugün olmazsa yarın sarsıntı yaratacaktır
Kahramanmaraş ve Hatay merkezli sarsıntıların akabinde İzmir Ticaret Odası (İZTO), Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO) ve İzmir Ticaret Borsası (İTB) İzmir için yol haritası belirlemek maksadıyla bir ortaya geldi. Bu hedefle İZTO, EBSO ve İTB, ‘deprem’ gündemiyle ortak meclis toplantısı gerçekleştirdi. İZTO Meclis Salonunda yapılan ve İZTO Lideri Mahmut Özgener, EBSO Nadir Yorgancılar ve İTB Lideri Işınsu Kestelli yanı sıra 3 kurumdan 400 meclis üyesi, yüksek istişare konseyi ve disiplin heyeti üyeleri ile Ege İhracatçı Birlikleri (EİB) liderlerinin katıldığı toplantıda Jeolog, Deniz Jeolojisi Uzmanı ve Bilim Akademisi Üyesi Prof. Dr. Naci Görür, İzmir faylarının mevcut durumu hakkında bilgi verdi. Kentin zelzeleye hazırlık konusunda ne durumda olduğu, 6.0 büyüklüğü üzerinde bir sarsıntıdan en az hasarla kurtulabilmek için neler yapılması gerektiği oda ve borsa üyeleriyle değerlendirildi.
‘TÜRKİYE’DE ZELZELEDEN DAHA GERÇEK BİR MEVZU YOK’
Toplantıda konuşan Prof. Dr. Naci Görür, Türkiye’de sarsıntı konusunda, uzun yıllar çağdışı, beşere kıymet vermeyen, yara sarma anlayışında bir strateji olduğunu lakin mevcut hükümetin Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bu stratejik kanıyı değiştirmeyi ve sarsıntı olmadan ziyan azaltma sistemine geçmeyi gündeme aldığını söyledi. Sarsıntıda yıkılmamak, ziyanı asgarî hale getirmek için kenti ve kentin bileşenlerini zelzeleye dirençli hale getirilmesi gerektiğini dikkat çeken Prof. Dr. Görür, “Türkiye’de sarsıntıdan daha gerçek bir bahis yok. Millet olarak kendi hükümetlerimize, devletimize sahip çıkma vakti. Demokratik manada problemlere el koyma vakti, bunu da yapabiliriz. 13 milyon sene evvel bu topraklarda sarsıntı başladı. İnsanların dünya tarihine çıkışı bu kadar eski değil. Milyonlarca yıl bu devam edecek. Zelzelesi durduracak güç olmadığına nazaran yapacağımız şey sarsıntının bize vereceği ziyanı bugünkü çağda bilimin ve teknolojinin gücünü kullanarak azaltmak. Zelzelelere yıkılmamak, en az ziyanla bu işi atlatmak. Yeni yaklaşıma risk tahlili diyoruz. Zelzeleye dirençli ketlerle bu olur. Bizim kentlerimiz sarsıntıya dirençli olursa sorun yok. Motamot Amerika’daki üzere. Kentin bileşenlerini sarsıntıya dirençli yapacağız” dedi.
DEPREME DİRENÇLİ KENTLER VURGUSU
Prof. Dr. Görür, kenti sarsıntıya dirençli hale getirmek için kenti oluşturan idare, halk, altyapı, yapı stoku, etraf ve ekosistem, iktisat parametrelerinin öncelikle zelzeleye dirençli olması gerektiğini vurguladı. Prof. Dr. Görür bu bahiste şunları söyledi:
“Yönetim, demokrasi olan bir yerde kente bir vali atanır bir de belediye lideri seçilir. Ne vali ne belediye lideri sarsıntı nedir bilmeyebilir, nasıl müdahale edilebilir bilmeyebilir. Acil müdahaleyi bilmeyen bir idareden ne bekliyorsunuz? O vakit idaresi siz kurslarla, eğitimle bilhassa zelzele jenerasyonlarında yer alan kentlerde idaresi yönetmek zorundasınız. İkinci bileşen halk. İzmir halkı sarsıntı şuuru, kültürü yoksa İzmir’i zelzeleye dirençli hale getiremezsiniz. Zelzelede yapması gerekenleri yapmadığı üzere bunu tersine yapar. İzmir halkında zelzele konusunda bilgi, maharet, idrak ve kültür olması gerekiyor. Yalnızca eğitimle olmaz. Ana eğitimle başlayarak, halk eğitimle o kültürün kazanmasını çalışacaksınız. Altyapı zelzeleye sağlam mı İzmir’de. Hangi belediyeye sorsak ‘Hazır’ der. Hatay’a sorduğunuzda ‘Bizim her şeyimiz tamamdı’ derlerdi. Artık bakın bakalım. İzmir’de yapıyı yine yaparsınız. Lakin İzmir’in etrafını kirletirseniz burada ömür mümkün olmaz. Havası, gölleri kirlenmiş bir İzmir sizi yaşatmaz, hastalıklar sizi yok eder. Kirlenen etraf salgın hastalık olarak geri döner. Altyapı çok değerli. İstanbul 16 milyon. Kanalizasyon sistemini çöktüğünü düşünün ki bana nazaran çökecek. İstanbul’un hali ne olacak? Kirlenmiş çevreyi temizleyemezsiniz. Yapı stoku, sarsıntıya hazırlık denildiğinde yalnızca yapı stoku akla geliyor. Kentsel dönüşüm motor gücüyle müteahhite bırakılırsa bunun ismi rantsal dönüşüm olur. Nerede kar edecekse oraya masraf. Yapı stoku zelzeleye dirençli yapacağız. Etraf, milyonlarca ton sarsıntı molozu var. İstanbul’da zelzele olsa 35 milyon ton moloz ortaya çıkıyor. Gece gündüz 24 saat 30 tonluk kamyonla taşırsanız 3-5 yılda anca bitirirsiniz. Atıkları yoluna uygun bertaraf etmezseniz, biyokimyasal tepkiler başlıyor. Zehirli toksit unsurlar yağmurla birlikte yeraltı sularına, göle, barajlara götürüyor bütün bunlar besin zinciri olarak soframıza geliyor.”
‘İSTANBUL ZELZELESİ MARMARA BÖLGESİNDE İKTİSADIN ÇARKLARINI DURDURACAK
İstanbul ve Marmara sarsıntısının Marmara bölgesindeki iktisadın çarklarını durduracağını savunan Prof. Dr. Naci Görür, “Beklediğimiz İstanbul zelzelesi Marmara bölgesindeki iktisadın çarklarını durduracak. İş dünyası biz sarsıntıya hazırız diyemez. Marmara bölgesi üretim, sanayi ve ticaretin yüzde 60’ı ve daha fazlasını kapsıyor. Bu çarklar durduğu vakit, üretemez olduğu vakit bu ekonomiyi 2 sene içinde eski kapasite kavuşturamazsınız. 10 seneye kendine getiremezsiniz. İktisadın çarkları durduğu Marmara bölgesinde, Türkiye ekonomik olarak diz üstü çöker. Zira iktisadın beyni, atardamarı Marmara bölgesi, onu durdurduğunuzda Türkiye diz üstü çöker. Ekonomik bağımsızlığını yitirir” dedi.
‘İZMİR GERÇEK MANASINDA BİR SARSINTI KENTİ’
Türkiye’de sarsıntı beklenen bölgelere ait öngörülerini paylaşan Prof. Dr. Görür, Hakkari ile Erzincan Bingöl Karlıova’nın yanı sıra İzmir ve Antalya- Muğla ortasındaki kıyı şeridinden telaş ettiklerini aktardı. Prof. Dr. Görür, “İzmir’de de telaşımız var. Canlı faylar var. Günün birinde harekete geçip sarsıntı olabilir. Etraftaki sarsıntı olmuş faylardan tetiklenebilir. Kestirim ediyorum bu faylar İzmir zelzelesinde yüklendi. Etraftaki sarsıntılardan gerilim geldiğinde yükleniyor. İzmir, bu kadar canlı fayla bölünmüş ise bu yarımadan buradan çekilmek lazım. Fay tartışmasını bırakalım. İzmir gerçek manasında bir sarsıntı kenti. Çok az kentimizde bu kadar ağır etkin fay sistemi var. Bunlar bugün olmazsa yarın zelzele yaratacaktır. Şu anda sarsıntılarda sonra, Sisam zelzelesi sonrasında 80 kilometre aralıkta 117 kişi öldü. Yapı stokunu sarsıntıya dirençli yapmak lazım. Bunu yapmadan evvel İzmir Büyükşehir Belediyesi şu anda bana nazaran çok gerçek akıllı bir iş yaptı. Mikro belgeleme çalışması yapıyor. ODTÜ’lü grupla bu çalışmaları yürütüyor. Dokuz Eylül Üniversitesi’nde Hasan Sözbilir üzere çok pahalı yer bilimci arkadaşlar var. Bu İzmir’in talihidir. Mikro belgeleme çalışması sonrasında İzmir sarsıntıya dirençli hale getirilmelidir. 1999 sonrasında yeni yönetmeliklere nazaran yanlışsız yapılmışsa o binalardan hiç korkmayın. Yönetmeliklere nazaran yapılmış binalar çatlasın, patlasın ancak içinden sağ çıkmanızı sağlar. İzmir’deki belediye ve üniversiteleri zorlayın, konutlarınızı muayene ettirin. Üç kuruş vermeyeceğim tartışması yakışmıyor. Parası yoksa devlet el atsın yahut belediye ücretsiz yapsın. Muayene edersiniz konutunuzun sarsıntıdaki davranışları çok sağlıklı görebilirsiniz. Sarsıntı odaklı kentsel dönüşüme girmek için hükümete talep edin. Bütün kentleri sarsıntıya dirençli yapabiliriz. Bunun içi afet bakanlığı kurulsun” diye konuştu.
ÖZGENER’DEN İŞ GÜCÜ GÖÇÜ UYARISI
Konuşmasına, sarsıntıdan 15 saat sonra başlatılan ‘İzmir Yardıma Koşuyor’ kampanyasına ait bilgiler paylaşan İZTO İdare Şurası Lideri Mahmut Özgener, şu ana kadar 43 milyon 422 bin TL nakdi bağış yapıldığını söyledi. Geçmişte olan sarsıntılardan âlâ ders alınmadığını kaydeden Özgener, inançlı kentler inşa etmek için daima birlikte hareket etmeleri gerektiğini vurguladı. Zelzele bölgesinin iktisat parametrelerine ait bilgiler paylaşan Özgener, “Bölgeden göçün daima hale gelmesi an itibariyle yaşanan ekonomik şokun kalıcı hale gelmesine ve tesirinin artmasına neden olabilir. Bölgenin halihazırda kalkınmaya muhtaçlığı olan bir bölge olduğu göz önünde bulundurulduğunda, iç göçün tetiklenmesinin sosyo-ekonomik sıkıntılara neden olabileceğini de öngörüyoruz. 1999 Zelzelesinde de misal bir formda, iktisattaki şok tesiri, birkaç aylık bir mühlet sonunda azalmıştı. Bunun en değerli nedeni Marmara bölgesindeki endüstrinin gelişmişliği ve istihdam imkanlarının geniş olmasıydı. Lakin bu noktada zelzelenin gerçekleştiği bölgenin sosyo-ekonomik yapısı, yaşanan iç göçün kalıcı olmasına neden olabileceğinden, iş gücü ve nüfusun bir an evvel bölgeye geri dönme şartlarının sağlanmasını zarurî kılıyor. Bu şartların kısa müddette sağlanamaması, iktisat üzerindeki negatif tesirin vadesini uzatacaktır” dedi.
EKONOMİDE SARSINTININ OLUMSUZ TESİRİ BEKLENİYOR
Deprem bölgesindeki izlenimlerini aktaran Seçkin Yorgancılar, öncelik olarak kalıcı meskenlerin yapılana kadar süreksiz konaklama yerlerinin ivedilikle yapılması gerektiğini söyledi. Afet Bakanlığının acil olarak kurulmasının gerektiğini belirten Yorgancılar, sarsıntının ülke iktisadına olumsuz olarak yansıyacağına dikkat çekti. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne (TOBB) yıkılan binalarında sorumluluğu olan herkesin yargılanması, yapı kontrol firmaların onay verdiği inşaatların incelenmesi üzere 30’a yakın teklifleri gönderdiklerini aktaran Yorgancılar, bu tekliflerinin bir kısmının gerçekleştiğini bir kısmının da takibini yaptıklarını söyledi.
Depremlerden etkilenen 11 ilinin Türkiye iktisadının neredeyse 10’da birini söz ettiğini dikkat çeken Işınsu Kestelli ise sarsıntı bölgesinin kıymetli bir tarım bölgesi olması yanı sıra Türkiye’nin tarım, besin, içecek ihracatında ise yüzde 24, toplam ihracattan aldığı hissenin ise yüzde 9 olduğunu lisana getirdi. Bölgenin ziraî üretim bakımından en güçlü ve büyük bölgelerimizden biri olması nedeniyle ziraî üretim ve besin sanayi üretiminde yaşanacak aksama da önemli meseleler yaratabileceğini dikkat çeken Kestelli, “Dolayısıyla tarım, dokuma üzere bölümler için çok acil ve tahlil üreten, kalıcı tedbirlere gereksinim var. Bu tedbirler bölge halkının topraklarını terk etmemesi, ekonomik faaliyetlerin velhasıl ömrün canlanması açısından da hayati kıymete sahip” sözlerini kullandı.
