Dali’nin düşlerinden bile sürreal
Melisa Vardal- Dün Salvador Dali’nin 34. vefat yıl dönümüydü. Fotoğrafın karşıt ismi, meczup dâhisi pek çok aktiflikle anıldı. Lakin ortalarında en ilgi çekeni elbet pazar günü Kadıköy, Bağdat Caddesi’nde ruhuna dökülüp dağıtılan lokma oldu. Gelip geçenler lokmanın Dali’nin ruhuna dağıtılmasına şaşırsalar da hem Dali’yi andılar hem de dualarını yolladılar. Beş yıl evvel “Dali’ce özlüyoruz” sloganıyla yola çıkan, Kroppa Dijital Ajans’ın düzenlediği bu aktiflik pandemi ortasının akabinde Bağdat Caddesi’nde pazar günü gerçekleşti. Ve gelenlerin Kısmı posteriyle fotoğraf çektirdiği, yakalarına onun ünlü pozunu astıkları bir anma merasimine dönüştü. Pek çok insan ise kamera latifesi sandı yaşananları. Kimi “Dali’ye yakışmadı” dedi, kimi “ Evvel bunu yapan herhalde Dali’nin torunu diye düşündüm. Kısmı üzere enteresan bir etkinlik”, kimi de “Dali bir mecnun, lokmayı yersek biz de mecnun olur muyuz?” diye sordu. Reaksiyonların tümünü toplayıp tarttığımızda ise bu aktifliğin Bağdat Caddesi’ne gerçeküstü kaldığını söyleyebiliriz. Elbette tanıyanı çoktu lakin tanımayanı da çıktı ünlü ressamın. Lokma sırasına giren biri “Ben mahallede yeniyim tanımıyorum kendisini, âlâ biri miydi?” diye sormaktan kendini alamadı.
Şaka mı gerçek mi?
Kroppa Dijital Ajans’ının düzenlediği bu aktiflik aslında sanatta farkındalık yaratmayı amaçlıyor. Amacına ulaşmıyor da değil. Zira Kolu ismini hiç duymamış olanlar bu lokma dökme sahnesi sayesinde telefonlarını bu defa onun kim olduğunu anlamak için ellerinden düşürmediler. Yoldan geçenlerin bir kısmı İspanya’nın bile Dali’ye bu kadar sahip çıkmadığını söylerken bir kısmı bu aktifliğin latife olmadığına inanmakta güçlü çekti. Dali’yi ve yapıtlarını anmak için düzenlenen ve tıpkı onun üzere ‘alışılagelmişin dışında’ olan bu aktifliğin ileriki yıllarda bir şenliğe dönüştürülmesinin gündemde olduğunu da ekleyelim.
Bu “Dali’ce” fikrin nasıl doğduğunu ise Kroppa Dijital Ajans’tan Burak Su’dan öğrendik: “Ölüm yıl dönümünden çabucak bir gün evvel, beş sene önce aklımıza geldi. Genelde sanatkarların vefatından sonra tüm markalar toplumsal medyada sanatkarın vefatıyla ilgili taziye bildirileri yayınlar. Biz Salvador Kolu üzere sürrealist (gerçeküstücü) akımın öncüsü bir ismi onun şeklinde anmak hayaliyle yola çıktık. Bizim geleneğimizde göreneğimizde olan meyyitin gerisinden lokma dökmeyi Kolu için yapalım istedik. Bu aktiflikle hem Salvador Dali’yi hem de sanatını anlatma fırsatı buluyoruz. Kişiliğinden çok sürrealist yapıtlarını sahipleniyoruz. Tıpkı aktifliği diğer bir sanatçı ile yapsak muhtemelen tıpkı etkiyi yapmayabilir. Buraya gelen akademisyenler, sanatseverler kelam konusu aktifliği sürreal bir performans olarak deneyimliyorlar. Birebir şeyi Orhan Veli için yapsak birebir etkiyi yaratır mı? Sanmıyorum. Zira sürreal olmaz. Orhan Veli için hakikaten lokma döktürmüş oluruz o vakit.”
‘Dali’ce bir hayat nasıldı?
Döneminin hudutlarına sığmayan ‘çılgın’ ressamın en çok bilinen tablosu hiç elbet “Belleğin Azmi”. Lokmasını yiyenlerin bir kısmının bile hatırlamakta zahmet çektiği ressamı biz de bu vesileyle analım. 11 Mayıs 1904’te doğan Kısmı, tam ismiyle Salvador Domingo Felipe Jacinto Dali i Domènech, çarpıcı sanatıyla 1930’lu yıllarda ön plana çıktı. Katalan asıllı olan İspanyol ressam dönemdaşı olan öteki sürreal sanatkarlardan dönemin karanlığına dayanak vermesi nedeniyle farklı düştü. Sembolizmle yollarını bir an bile ayırmayan Kısmı, 23 Ocak 1989’da hayata veda edene kadar sanatsal faliyetlerini sürdürdü. Dehşetlerini, hayallerini tablolarında betimledi. Tuhaf imgeleri hâlâ onu sürrealizmin en kıymetli temsilcilerinden biri yapıyor.
