İtalya gezisi sonrası tüm hayatı değişti! Odasından adeta tarih fışkırdı
Bilecik Pir Edebali Üniversitesi Tarih Kısmı öğretim vazifelisi Ali Okumuş’un odasında yüzyıllar öncesine ilişkin birçok yepyeni fotoğraf, gazete, kart postal ve bedeli kıymet biçilemez birçok nesne bulunuyor. Bunların içinde en kıymetlisi bedelli 1890’lı yıllarda basılmış olan Max Fruchtermann’ın Bilecik kartpostalı.
Tarih kısmında çalışma alanlarından birisi de Bilecik olduğunu anlatan Okumuş, “Bu benim için bir koleksiyon değil odada bulunan eşyalar. Bunlar benim tarih araştırmalarımda sunduğum çalışmaların bir kesimi. Lokal tarihle ilgili yaklaşık 10 yıldır ilgileniyorum. Elimdeki bu materyal tekrar o kadar eskiye dayanabiliyor diyebiliriz. Son birkaç yılı çıkartırsak 6-7 yıl boyunca bunların peşine düştüm. Bilhassa İstanbul’da, Ankara’da sahaflarda ve çeşitli müzayedelerde önemli oranda bilhassa Bilecik ile ilgili materyal topladım. Bunların ortasında değerli ölçüde kartpostallar var. Zati birinci aldığım eserler kartpostal. Ortalarında tekrar foto kart dediğimiz değişik fotoğraflar ve çeşitli görsel materyaller var. Pullar, mektuplar, zarflar ve tekrar yazışmalarda kullanılan öbür şeyler var. Örneğin burada bulunan gayrimüslimlerin birbirlerine gönderdiği mektuplar, haritalar, gazeteler, mecmualar ve tabi ki kitaplar var. Bu kolay bir şey olmadı benim için. Uzun bir mühlet aldı yaklaşık olarak 10 yıl oldu ve bir bütün oluştuğunu söyleyemem şimdi. Lakin tarih araştırmalarında kıymetli ölçüde katkı sunabilecek bir birikim oldu. Çeşitli yayınlar da kullanıyorum bu elde ettiğim birikimi. Örneğin Kulaklıtaş çeşmesi hakkında yaptığım bir çalışmada benim asıl kaynağımı bu oda da bulunan bu eserler teşkil ediyor” dedi.
‘BİLECİK’TEN İTALYA’YA GÖNDERİLMİŞ BİR KARTPOSTAL BUNLARA VESİLE OLDU’
Okumuş, bu yapıtları nasıl toplamaya başladığı anlatarak, “Doktora çalışmalarım sırasındaydı bu türlü soğuk bir kış günüydü. Servet-i Fünûn Mecmuası vardı. Osmanlı periyodunda çok meşhur olmuş bir mecmuadır. Bu fotoğraflı olarak yayınlanır. Orada yazılan yazıları değerlendiriyordum, onlar üzerinde çalışıyordum. Bir anda Bilecik ile ilgili bir yazı olduğunu gördüm orada. Bir demir yolu seyahati esnasında Ahmet İhsan’ın Bilecik’e uğradığını gördüm. Bunu okumaya başlayınca bir çeşmenin etrafında dolaşarak hükümet konağına gittiğini, o çeşmenin de lahit bir çeşme olduğunu okumuştum. Ama birkaç yıldır Bilecik’te bulunan birisi olarak bu türlü bir çeşme görmediğimi fark ettim. Ben mi kaçırıyorum sanki gözümden yoksa bu türlü bir çeşme hiç mi yok diye evvel müzeleri araştırdım. O vakit Bilecik’te bir tane müze vardı kent müzesi. Onun bahçesinde birkaç tane lahit vardı. Fakat iç birisi benzemiyordu bu bahsettiği lahite. Birinci başta onlardan biri olabileceğini düşündüm fakat internette yaptığım bir araştırmada bunun farklı bir lahit olduğunu gördüm. O tarihler de yurt dışına bir seyahatim olmuştu. Orada İtalya’da bir kartpostal gördüm. Bilecik’ten İtalya’ya gönderilmiş bir kartpostal. Önünde lahit çeşmenin resmi vardı. Fotoğraf değil tahminen bir görsel diyebiliriz. Zira fotoğraf bugün bu manada anladığımız bir fotoğraf değil. Bunu almaya karar verdim ve ondan sonra da bu cins yapıtların piyasada olabileceğini düşündüm. Bilecik özelinde araştırmaya karar verdim. Ve kıymetli bir nitelikte olan lahit çeşmeyi gösteren görsel bir malzemeye ulaştım. Bunun başında mesela 1892 tarihli bahsettiğim gazetelerinin yepyenilerini bulma imkânım oldu” dedi.
‘BENİM İÇİN PAHALI 1890’LI YILLARDA BASILMIŞ OLAN MAX FRUCHTERMANN’IN BİLECİK KARTPOSTALI’
Bilecik Pir Edebali Üniversitesi Tarih Kısmı öğretim vazifelisi Ali Okumuş, açıklamasının devamında, “Necmi Güney’in Bilecik kitabını bulma imkânım oldu. Onların içerisinde bu lahitle ilgili görsel ve bilgiler var. Birçok görsele ulaştım bu biçimde. Daha sonra bir makale olarak değerlendirdim. Lakin bunu yaparken bir taraftan öteki taraftan da farklı gereçler gördükçe onları da almaya başladım. Böylelikle değerli diyebileceğimiz bir birikim oluştu. Lakin tabi ki tüm bu birikimi tekrar öbür bir çalışmalarda kullanabilirim kanısıyla bir ortaya getirdim. Bu nesneler ortasında benim en bedelli gördüğüm, tahminen de kendisinin en pahalı olanlardan birisi meşhur Osmanlı devri kartpostal üreticilerinden olan Max Fruchtermann’ın Bilecik kartpostalıdır. Bu kartpostal 1890’lı yıllarda basılmış bir kartpostaldır. Lakin gerisinde 1899 yılında postaya verildiği kayıtlı. Bu kartpostalda Bilecik görüntüsü görülüyor. Bilecik’in aslında genelini kapsayan bir görüntü bu. Bu bilinen bir fotoğraf ancak kartpostal hali benim elimde bulunan kartpostal olarak basılmış olan hali” tabirlerinde bulundu.
‘OSMANLI PERİYODUNDA BASILMIŞ BİRÇOK BİLECİK KARTPOSTALI ELİMDE MEVCUT’
Okumuş, 1890’ların sonu 1900’lülerin başında Osmanlı Dönemi’nde basılmış olan demiryolunu gösteren bu kartpostal da çok kıymetli olduğunu anlatarak, “Bunlar bir seridir. Birkaç tane var bu seri içerisinde. Bu Bekdemir Köprüsü, bu Lefke’de ki köprü. Bunlar Osmanlı periyodunda basılmış bir kartpostaldır. Akabinde Bilecik görünümünü gösteren bir kartpostal. Buda Osmanlı periyodunda basılmıştır. Az evvel bahsettiğim, İtalya’da rastladığım Kulaklıtaş çeşmesini gösteren kartpostal. Bütün bu kartpostallar orjinal kartpostallardır. Devrinde basılmış, basıldığı halde bugüne ulaşmış kartpostallardır. Bunlar fotokopi yahut replika değildir” dedi.
‘ERTUĞRUL GAZİ TÜRBESİ’NİN YUNAN İŞGALİ ESNASINDA YIKILMIŞ DURUMUNU GÖSTEREN KARTIN YEPYENİSİ ELİMDE’
Öğretim vazifelisi Ali Okumuş, elimde bulunan orjinal fotoğraf ve görseller ortasında Ertuğrul Gazi Türbesi’nin Yunan işgali esnasında yıkılmış durumunu gösteren bir kart da bulunduğunu belirtti. Okumuş, “Bu bilinen bir fotoğraf, fakat bu elimdeki yepyenisi fotoğrafın. 1920’li yıllarda yıkılmış ve onun çabucak sonrasında çekilmiş bir fotoğraf. Fotoğraf üzerinde yer alan bilgiye nazaran bunun Foto Servet tarafından çekildiği ve Foto Servet’te de Hilmi isimli birisi tarafından çekildiği fotoğrafın sağ alt köşesinde yazmaktadır. Benim bu materyal ve nesneleri toplamamdaki temel maksadım akademik çalışmalar yapmak. Akademik araştırmalarda kullanmak. Zira malumunuz resmi kayıtlar bütün bilgileri içermiyor. Yani devlet arşivlerinde her türlü belgeyi ve bilgiyi bulmak mümkün olmuyor. Beşerler kişisel olarak da biriktirdiği, oluşturduğu arşivler var ve bunlar birçok vakit devlet arşivlerine de girmiyor” tabirlerine yer verdi.
‘1886 TARİHİNDE 2. ABDULHAMİT TARAFINDAN SÖĞÜT’E GÖNDERİLEN BİR HEYET TARAFINDAN ÇEKİLEN FOTOĞRAF ELİMDE’
Okumuş, Servet-i Fünûn Mecmuası’nda yayınlanan Ertuğrul Gazi Türbesi’ni gösteren gravür ve görsellerinde yepyenilerinin de elinde olduğunu anlatarak, “Bu görselin birinci yayınlandığı yerlerden birisi bu Servet-i Fünûn, Bu daha sonraki sayılarında görülen görsel tamirinden evvelki halini gösteriyor. Tamirden sonraki halini gösteren öteki bir görselde Servetifünun 86’ncı sayısında yayımlanmış. Bu 1882 yılında yayımlanan Servetifünun mecmuası 56’ncı sayısı. Bu fotoğraf 1886 tarihinde 2. Abdülhamit tarafından Söğüt’e gönderilen bir heyet tarafından çekiliyor. Bu heyet yalnızca Söğüt fotoğrafları çekmemiş, Bilecik’in çeşitli yerlerinden bilhassa Osmanlı Devleti’nin kurulduğu bölgelerden çeşitli fotoğraflar çekmişler ve bu fotoğraflar albümlere konulmuş. 2. Abdülhamit albümleri içerisinde de var bu fotoğraflardan. Tabi bu fotoğrafları o periyodun fotoğrafçıları da almışlar ve değişik mecmualara ve gazetelere yayınlamak üzere bunları satmışlar. Böylelikle bu fotoğrafların bir kısmı elimizde gördüğünüz Servetifünun üzere, Malumat üzere çeşitli gazete ve mecmualarda yayımlanmış. Lakin bunların yepyenileri ve asılları yani fotoğraf halleri 2. Abdülhamit albümleri içerisinde bulunuyor” dedi.
