Sinemayla büyümek: “The Fabelmans”

Sinemanın trenlerle ve atlarla bir ilgisi var kuşkusuz. Düşünecek olursanız 19. yüzyılın sonlarında hareket dediğiniz hareketi en çok görselleştireceğiniz şeyler bunlar aslında; trenler ve atlar yani. Elbette temelde hareketli fotoğraflar olarak tanım edilen sinemanın bu ikisini, en azından birinci başlarda, sık sık kullanması hiç de tuhaf değil. Teknik olarak 1884’de Eadweard Muybridge tarafından koşan bir atın 36 fotoğrafından oluşturulmuş 781 plaka kullanılarak yapılan Animal Locomotion daha sinema terimi icat edilmeden yapılan birinci ‘film’ sayılabilir. Misal formda Lumiere Biraderlerin Paris’teki birinci sinematograf gösterimlerinden birinde (1886) izleyicileri paniğe sevk eden tren imajının yer aldığı “Bir Trenin La Ciotat Garına Varışı” isimli kısa sinema de sayısız sinemaya ilham vermiştir sinema tarihi boyunca. Steven Spielberg’in son sineması “The Fabelmans”ı izlediğimde aklıma birinci bu sinemanın gelmesi bundan olsa gerek; çünkü izlediği birinci sinemadaki (“The Greatest Show on Earth”) tren kazası sahnesinden üzücü halde etkilenen ve babasının ona aldığı tren setiyle ve annesinin yardımıyla birebir sahnenin bir benzerini konutta çeken küçük Sam Fabelman’ın kıssası bir çocuğun sinemaya nasıl tutkuyla bağlandığını anlatıyor. Bunun da ötesinde sinemanın onu nasıl büyüttüğünü, gençliğe adım atarken ya da yetişkinliğe hazırlanırken sinemanın onu nasıl adım adım ileriye taşıdığını, travmalarına nasıl eşlik ettiğini de anlatıyor.

Drama kategorisinde En Yeterli Sinema ve En Güzel Direktör kollarında Altın Küre kazanan, muhtemelen bu yılın Oscar ödüllerinde de ismini bol bol duyacağımız “The Fabelmans” bir yanıyla Steven Spielberg’ün mesleğinde (ve hayatında) değerli bir eşiği de temsil ediyor. Çünkü 50 yıllık sinema hayatı boyunca sayısız sinemada hikayeler anlatsa da birinci kere kendi biyografisine girme hamasetini göstermiş Spielberg. Yürek diyorum, zira kendisini de çeşitli söyleşilerde lisana getirdiği üzere, yıllar sonra hesaplaştığı ya da yüzleştiği problemleri evvel kağıda, sonra da sinemaya dökmek hiç de kolay olmamış onun için. “Bunu herkese anlatmak benim için en güç şeylerden biriydi, zira bunu keşfettiğim 16 yaşımdan bu yana annemle aradamki en büyük sırdı. 16 yaş ebeveynelerinizin de insan olduğunu anlamak için çok genç bir yaş ve onları bu yüzden suçlamak için de olağan.” diyor Spielberg, genç Sam’in sinemadaki o büyük keşfine dair. Elbette bu hususta fazla detaya girip de izleme keyfinizi kaçıracak değilim lakin “The Fabelmans” hayat, sinema ve hisler üzerine son derece ustalıkla yazılıp çekilmiş, Spielberg’ün bu güne kadarki en şahsî sineması olmasının dışında 60’lı yılların ABD’sinden günümüze değerli iletiler da yollayan güçlü bir sinema. Bilhassa ergenlik yıllarında taşındıkları Kaliforniya’daki okulda karşılaştığı anti semitizim ve akran şiddeti üzere problemlerin emsal ya da farklı biçimlerde hala gündemde olduğuna dikkat çekiyor Spielberg ve şöyle diyor: “Anti semitizm geri döndü zira birileri bunu istiyor, öbür bir sebebi yok. Ayrımcılık ve ırkçılık (ve hatta İslamofobi ve yabancı düşmanlığı) ideolojisinin bir kesimi olan anti semitizm üzerinden zehirli bir oyun kuruluyor.”

Tüm bunların da ötesinde “The Fabelmans” elbette Spielberg’ün sinemaya yazdığı aşk mektubu niteliğinde. Şimdi 16 yaşındayken tanıştığı John Ford ile olan kısa lakin olağanüstü tesirli anısını sinemanın finaline koyarken (ve burada John Ford rolünü de çağdaş sinemanın en kıymetli yaratıcılarından biri olan David Lynch’e vererek harikulade bir göndermede bulunmuş, buna bayıldım açıkçası) sinemanın çabucak başına da Cecil B. DeMille’in “The Greatest Show on Earth”ünü koyarak kendi sinemasını şekillendiren iki mihenk noktasını işaretlemiş. Kameralar, projeksiyon makineleri, montaj teknikleri, çekim hileleri (ya da buluşları demek daha yanlışsız belki) üzere bugün artık öbür bir çağın sinemasına dair biraz da nostaljik sayılabilecek kırıntıları da sinemanın tamamına dağıtan Spielberg profesyonel mesleğinin çabucak eşliğinde kıssasını bitirmeyi uygun görmüş. Bu da aslında bir büyüme öyküsü olan “The Fabelmans” için muhtemelen en gerçek tercih.

Şunu da son bir kelam olarak ekleyelim: Michelle Wiliams anne rolünde hakikaten çok düzgün. Bilhassa bir kaç sahnede tahminen de mesleğinin en yeterli performanslarından kimilerini sunmuş. Oscar için güçlü bir aday olabilir, bir kere daha; alışılmış Altın Küre’yi kaptırdığı Cate Blanchett (“Tar”) ona çelme takmazsa. Keza baba rolünde Paul Dano ve ailenin en yakın dostu rolünde dayanılmaz bir iş çıkaran Seth Rogen de çok güzeller. Genç Sam rolünde mesleğinin birinci başrolüyle karşımıza çıkan Gabriel LaBelle ise yakından izlemek gereken oyunculardan biri elbet.

FİLMİN NOTU: 8/10