Emtia piyasası sert dalgalanmaların olduğu bir yılı geride bıraktı

Rusya Ukrayna savaşı ve yükselen güç fiyatlarının tesiriyle bilhassa 2022’nin birinci çeyreğinde emtia fiyatlarında rekor üstüne rekor kırıldı. Bunun en değerli nedenlerinden biri Rusya’nın güç, tarım emtiaları ve metallerin üretiminde önde gelen ülkeler ortasında yer alması olurken, yükselen güç maliyetleri ve Rusya’ya uygulanan yaptırımlar da bu yükselişlerde kıymetli rol oynadı.

Ülkelerin sanayi eserleri, bilhassa besin ihracatına yönelik uygulanan kısıtlamalar ve muhafazacı siyasetler da sert dalgalanmalara neden oldu.

Emtia piyasasında yalnızca jeopolitik riskler ve arza yönelik tasalar tesirli olmadı. Emtia piyasasında süreç gören birçok eser ve araç, 2022’de tarihi dorukları yahut 10 yılın doruklarını görmesine rağmen yılı düşüşle tamamladı.

Emtiaları baskılayan unsurlar

Rusya-Ukrayna savaşındaki şiddetli çatışmalara rağmen Çin’de Kovid-19 salgınına yönelik devam eden tasalar, başta ABD Merkez Bankası (Fed) olmak üzere merkez bankalarının sıkılaşma siyasetleri, resesyon telaşları ve dolara olan talebin artması emtiaları geçen yıl baskıladı.

Jeopolitik riskler ve arza yönelik zahmetler emtia fiyatlarını üst, Kovid-19 salgını, bankaların sıkı para siyasetlerine başlaması ve global iktisattaki sakinlik kaygıları de fiyatları aşağı çekti.

Emtia piyasasındaki oynaklıkla bir arada fiyatlamaların zorlaşması ekonomik aktiviteye ait telaşları beraberinde getirdi.

ABD iktisadı için resesyon riski bu yıl güçlenirken, son 40 yılın en yüksek enflasyonuyla gayret için agresifleşen para siyasetinin ülkeyi resesyona sokacağına ait telaşlar de tırmandı.

Yüksek enflasyon karşısında önde gelen merkez bankalarının, ülkelerin resesyona girmesi muhtemelliğine rağmen ne gerekiyorsa yapılacağına yönelik tavrı da emtia piyasasındaki iştahı törpüledi.

Rusya ile yaşanan doğal gaz krizi de bilhassa ülkeleri resesyonla karşı karşıya getirdi.

Bakır ve pamuk, global iktisada ait ana gösterge niteliği taşıyan iki emtia oldu

Emtia piyasasında 2022’de eser bazlı ayrışmalar dikkati çekti. Bilhassa metal tarafında bakır, tarım tarafında ise pamuk, global iktisada ait ana gösterge niteliği taşıyan iki emtia oldu. Jeopolitik riskler ve arz meşakkatlerinin emtia fiyatlarını yükselttiği birtakım periyotlarda resesyon kaygılarından ötürü bakır ve pamukta düşüşler yaşandı.

Bu ortada, bakır üretiminde önde gelen ülkeler ortasında yer alan Peru’da yerli halkın Las Bambas madenine karşı yaptığı protestoların bakır fiyatlarını üst taraflı etkilediği periyotlar oldu.

Değerli metallere bakıldığında, bilhassa Fed’in siyasetleri altın ve paladyumu baskıladı, gümüş ve platinde ise yükselişler görüldü.

Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla tarihi tepesini gören paladyumun 2022’yi düşüşle kapatması emtia piyasasındaki fiyatlamalarda nasıl bir belirsizliğin olduğunu ortaya koyarken, paladyumdaki düşüşün nedenlerinde biri de fiyatların yükselmesiyle otomotiv üreticilerinin platine yönelmesi oldu.

Söz konusu dalgalanmadan en fazla nikel etkilendi. Tedarik ıstıraplarının yanı sıra spekülatif süreçlerin de güçlenmesiyle Londra Metal Borsası’nda (LME) yüzde 100’den fazla artarak 100 bin dolar düzeylerini test eden nikelin süreç sırası 8 Mart’ta durdu. LME’nin bu müdahalesinden sonra nikelde yıl boyunca sert hareketler görüldü. Nikel fiyatlarındaki sert yükselişlerle elektrikli araç üreten şirketler, maliyetlerini azaltmak için devalar aramaya başladı.

Dalgalanmalara sebep olan faktörler tesirini sürdürüyor

Fed Lideri Jerome Powell’ın optimist telaffuzları ve Çin’in Kovid-19 siyasetine ait yumuşamaya gidebileceğine dair haber akışıyla emtia piyasasında yılın son devirlerinde rahatlama görülse de kelam konusu dalgalanmalar devam etti. Dalgalanmalara neden olan faktörler tesirini sürdürüyor.

Fed’in akabinde Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve İngiltere Merkez Bankası’nın (BoE) sıkılaşma suratını azaltmasına rağmen “şahin” duruşunu sürdürmesi, emtia piyasasındaki sert dalgalanmaların devam etmesine neden oldu.

Geçen yıl bedelli metallerde karışık bir seyir izlendi.

2.070,40 dolarla Ağustos 2020’den bu yana en yüksek seviyeyi gören altının onsu, daha sonra düşüşe geçerek yılı yüzde 0,3 düşüşle tamamladı. 2021’de 3.435,50 dolarla tarihi doruğunu gören paladyum ise yüzde 5,9 geriledi.

Geçen yıl gümüş yüzde 2,9 ve platin yüzde 11 paha kazandı.

Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla “güvenli liman” olarak yükselen altın, merkez bankalarının faiz artırımlarının devam edeceğine dair telaffuzlarla geriledi.

Savaşın neden olduğu global tedarik zincirindeki bozulma sonucu yarı iletken çip üretiminde değerli yeri olan ve global çapta yüzde 40’ı Rusya’da bulunan paladyumda; evvel sert, daha sonra ise aşağı taraflı bir seyir izlendi.

Analistler, paladyumun tarihi tepeyi görmesinden ötürü talebin azaldığını ve global sanayide daha ucuz olan emtialara yönelme olduğunu söyledi.

Yenilenebilir güce talebin artmasıyla gümüş fiyatları yükseldi.

Gümüş, bilhassa güneş panellerinin imalinde değerli bir yere sahip bulunuyor.

Metallerde de negatif seyir

Geçen yıl metallere de negatif bir seyir hakim oldu.

4,9059 dolarla tarihi tepeyi gören bakırın libresi, yüzde 14,3 azalış kaydetti.

Tezgah üstü piyasada alüminyum yüzde 8 ve çinko yüzde 15,5 kıymet kaybederken, kurşun yüzde 1,3 ve nikel yüzde 45 arttı.

Rusya, global metal tedarikinde değerli bir role sahip. Jeopolitik risklerle tedarikte yaşanan meseleler sonucu metallerde kahır yaşanmasına rağmen global ekonomik aktiviteye yönelik telaşlar daha ağır bastı.

Analistler, Avrupa’da izabe tesislerinin kapanması ya da üretime orta vermesi sonucu arza yönelik dertlerin ortaya çıkmasına rağmen bu tesislerin üretiminin sekteye uğramasıyla talep tarafının da olumsuz etkilendiğini söyledi.

Enerji emtialarında sert yükselişler görüldü

Enerji emtialarında geçen yıl sert yükselişler görüldü. Güç tarafında tedarik ve arza yönelik ıstıraplar tesirini yitirmedi.

Rusya-Ukrayna savaşının piyasalarda oluşturduğu arz telaşlarıyla 7 Mart’ta 139 dolar düzeyini aşan Brent petrolün varil fiyatı, piyasalarda global resesyon kaygılarının güçlenmesi ve talep kaygılarının tekrar taban kazanmasıyla yılı 84 dolar düzeyinden tamamladı. Brent petrol, yılı yüzde 8,4 yükselişle bitirdi.

10 doların üzerine çıkarak 14 yılın en yüksek düzeyini gören New York Ticaret Borsası’nda süreç gören doğal gaz ise yüzde 20 arttı. Doğal gaz fiyatlarının yükselmesini etkileyen faktörlerden biri de hava sıcaklıklarının düşeceğine dair öngörüler olarak belirlendi.

ABD’de demir yolu emekçilerinin greve gidebileceği tasaları, Freeport LNG’nin Teksas LNG ihracat tesisindeki badireler da doğal gazın yükselmesine sebep oldu.

Yıl içinde Gazprom, yaptığı açıklamada, Kanada’da tamire alınan Siemens marka kritik bir türbin motorunun Rusya’ya iade edilmesi için gerekli evraklarının olmadığını, bu yüzden gaz akışını garanti edemeyeceklerini duyurmuştu.

Gazprom’un rubleyle ödeme sistemine uymadıkları için Bulgaristan ve Polonya’ya doğal gaz sevkiyatını durdurduğuna ait haber akışı da doğal gaz fiyatlarını üst istikametli etkiledi.

Tarım emtialarında üretime yönelik kaygılar öne çıktı

Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla tarım emtialarında üretime yönelik telaşlar öne çıktı. Tarım emtialarında yükselişlerin hakim olduğu bir yıl geride kaldı.

Chicago Ticaret Borsası’nda süreç gören buğday 13,6350 dolarla tarihi tepeyi, mısır 8,2450 dolarla Ağustos 2012’den bu yana, soya fasulyesi de 17,5925 dolarla Eylül 2012’den bu yana en yüksek seviyeyi gördü.

Geçen yıl buğday yüzde 2,6, mısır yüzde 14,4, soya fasulyesi yüzde 13,8 ve pirinç yüzde 25,5 artış kaydetti.

Rusya-Ukrayna savaşının tedarik sıkıntılarını gündeme getirmesi ve yükselen güç fiyatlarının tesiriyle buğday tarihi doruğunu görürken, Karadeniz bölgesindeki iki büyük buğday ihracatçısı olan Ukrayna ve Rusya’nın savaşta olması, buğday ve mısır ihracatının durma noktasına geleceğine dair telaşları artırdı.

Buğday fiyatları, Rusya’nın tahıl mutabakatına geri dönmesiyle yararlarının bir kısmını geri vermesine rağmen yılı yükselişle tamamladı.

Ukrayna’da ekim ve hasadın olumsuz etkilenmesi ile tedarikin durma noktasına gelmesi ve ABD’de yaşanan soğuk hava dalgasının ekim sürecini yavaşlatması da mısır fiyatlarını üst istikametli etkiledi.

Gübre fiyatlarının yükselmesi, soya fasulyesi fiyatlarını üst taraflı etkiledi.

0,2118 dolarla Şubat 2017’den bu yana en yüksek seviyeyi gören şeker, 2022’de yüzde 6,2 kıymet kazandı. 1,5595 dolarla Mayıs 2011’den bu yana en yüksek seviyeyi gören pamuk ise yararlarını geri vererek yılı yüzde 25,9 bedel kaybıyla tamamladı.

2,6045 dolar ile Eylül 2011’den bu yana en yüksek seviyeyi gören kahve, çıkarlarını geri verdi ve 2022 yılını yüzde 26,1 azalışla bitirdi.

ABD’de ihracatının yükselmesiyle pamuk fiyatlarında tepeler kelam konusu olmasına rağmen bilhassa global iktisattaki resesyon telaşları pamuk fiyatlarını aşağı istikametli etkiledi.

Özellikle Çin’de Kovid-19 tedbirlerinin gevşetilmesi ve Brezilya’da hükümetin değişmesiyle talebin artacağına yönelik tasalar şeker fiyatlarını yükseltti.

Güney Amerika’da yaşanan elverişsiz hava şartları nedeniyle artan kahve fiyatları, daha sonra üretim fazlası olacağına yönelik beklentilerle geriledi.

Kakao, geçen yıl yüzde 2,9 artış kaydetti. Fildişi Kıyısı’nda üretime yönelik yaşanan telaşlar kakao fiyatlarının yükselmesine neden oldu.

Bu ortada, hava şartlarından etkilenen tarım emtialarında farklı dinamikler de kelam konusu olabiliyor. Örneğin, Brezilya’da hükümetin değişmesi şeker fiyatlarını olumlu etkiledi.