‘Cumhuriyet Kızları’ standı Bozlu Arka Project’te

Kendine has, grafik pratiğinden ilhamlı üslubuyla ürettiği yeni işlerini sergileyen Gamze Taşdan ile bir evvelki standından üç yıl sonra bir kere daha tıpkı yerde, Bozlu Arka Project’in Şişli’deki Mongeri Binası’nda buluşuyoruz. “Aslında 2021 içinde açacaktım bu sergiyi lakin ortaya pandemi girince zamanlama şaştı ve bugüne kaldı” diyor Taşdan. Tam da Cumhuriyetimizin 100. yılını kutlamaya hazırlandığımız günlerde standın zamanlaması içeriğiyle daha uyumlu olamazdı herhalde. Çağdaş Türkiye’nin temellerini atarken bayanlara özel bir yer atfeden Atatürk’ün geleceğe dair vizyonunda kıymetli bir yer tutan imgelerin yer aldığı “Cumhuriyet Kızları” standı 30’lu ve 40’lı yılların bazıları ikonik manaya sahip fotoğraflarının yorumlanmasıyla oluşmuş. Taşdan “Bu fotoğrafların hepsi gerçek fotoğraflardan hareketle yapıldı. Elbette birtakım müdahaleler yaptım. Örneğin birtakım fotoğraflardaki erkek figürlerini ortadan kaldırdım ve olağan ki renklendirdim. Kimilerini kesinlikle daha evvel görmüşsünüzdür. Tanıdık geliyorsa ondandır” diyor sergiyi bizimle birlikte gezerken.

Sergiyi gezerken çabucak her periyotta bayana birtakım kimlikler ve “görevler” atfedildiğini düşünüyorum. Bazıları bayanı konuta kapatır ve ona yalnızca annelik misyonunu layık bulurken Atatürk bayanın toplumda bir yeri olmasını gerektiğinden hareketle bir tasavvur çizmiş. Cumhuriyet bir çağdaşlaşma, Aydınlanma projesiyse şayet bayanların yeri en önde olmuş Atatürk için. O yüzden de bilhassa 30’lu ve 40’lı yıllarda -“1950’den sonrası pek parlak değil, bayanlar için de memleket için de” diyor Taşdan-çekilmiş fotoğraflarda bayanlar ekseriyetle vaktin biçki/dikiş kurslarında, okullarda yani kamusal hayatın içinde görülüyorlar. “Cumhuriyet Kızları” da işte bayanın bu görünürlüğünü kutsayan, bayanın muhtemelen bugünkü halinden bile daha ileri pozisyonunu öne çıkaran bir stant.

YÜZ AYRINTISI YOK

“Kızların bu derece önde ve görünür olmaları biraz da politik bir hal haline geldi” diyor Taşdan ve ekliyor: “Aslında emel yalnızca bayanların iş güç sahibi olmaları değildi, bir yandan da yeni kuşakları yetiştirecekleri için Cumhuriyet ideolojisinin sağlam bir halde onlar aracılığıyla geleceğe aktarılmasıydı.” Çizdiği fotoğraflarda hiç yüz ayrıntısı olmamasını ise şöyle açıklıyor sanatçı: “Onları kimliksizleştiriyorum. Kim oldukları kıymetli değil esasen kolektif hafızamızda hepsinin yeri var. Onun Ayşe ya da Gül olmasının ehemmiyeti yok, neyi temsil ediyor ve neyi anlatıyor, değerli olan o.”

ÜNLÜ FOTOĞRAFTAN ESİNLENDİ

Rukiye (Erkin), Sabiha (Gökçen), Afet (İnan), Zehra (Aylin); Atatürk’ün manevi kızları… Gamze Taşdan, Ata’nın manevi kızlarının bir ortada görüntülendiği bu ünlü fotoğraftan esinle çizdiği yapıtına de yer vermiş stantta. “Havacı Sabiha Gökçen ve tarihçi Afet İnan’ı herkes tanıyor çoklukla fakat öteki ikisi çok tanınmaz.” diyor Taşdan ve ekliyor: “Rukiye aslında Atatürk’ün bir öbür ünlü fotosunda dans ettiği gelin kız… Zehra ise çok genç yaşta Paris’te bir trenden düşerek ölmüş, trajik bir öyküsü var.”