Dünyayı bayanlar dönüştürecek’
SEYHAN AKINCI- Kadın kıssalarının anlatısının eksikliği epeydir konuşulan bir gerçek. Son devirlerde bunu kırmak için bayanı merkeze alan metinlerse çoğalıyor. Şenay Gürler bayan hareketinin güçlendiği bir devirde tam üç oyunla birden sahnede. “Medea’ya Nazaran Ahlak”, “Ben Türkan Saylan” ve “Richard”da izlediğimiz Gürler, “Farklı çağlardaki bayan öyküleri, aslında bayanın yazgısının bir formda değişmediğini gösteriyor” diyor. Evvelden bir şeyleri denemekten korktuğunu söyleyen Gürler’e sahnede hayat verdiği bayanlar “korkmadan denemesi” için de ilham olmuş, “Her karakter bana bir formda yol gösteriyor” kelamlarıyla anlatıyor yaşadıklarını. Biz de Şenay Gürler ile Cendere Sanat Müzesi’nde bir ortaya geldik ve sahneden inmediği bu bir yılı konuştuk.
*Bu dönem farklı çağlarda, farklı biçimlerde varoluş uğraşı vermiş üç bayanın öyküsüyle sahnedesiniz…
Farklı çağlardaki bayan kıssaları, aslında bayanın yazgısının bir formda değişmediğini gösteriyor. Bayanların daima erke karşı gayret etmesi gerekiyor. “Richard” daha farklı bir oyun lakin “Ben Türkan Saylan” ya da “Medea’ya Nazaran Ahlak”a baktığımızda Medea çok güçlü bir bayan, aşkı için Yunanistan’a gitmiş, orada dışlanmış zira ataerkil toplum ondan korkmuş. Günümüzde de bayanlardan korkuluyor. Medea, çok güçlü bir bayan. Zira eş ve anne kimliğinin dışına çıkabilmiş biri. Oyunun müellifi İsveç’te yaşayan İranlı Athena Farrokhzad da bir mülteci ve anne olarak Medea’nın neler yaşadığına bakıyor. Bütün oyun boyunca “Bana bu rol biçildi” cinsinde replikler var. Bu çok değerli. Zira bayana biçilen bir rol var. Günümüzde de hâlâ bayanlar çaba etmek zorunda. Hâlâ kendilerini öteki olmaktan kurtarmak zorunda. Hâlâ çok güçlü olmak zorunda… Türkan Saylan ise her şeyden evvel bir bilim insanı. Başka yandan Çağdaş Hayatı Destekleme Derneği ile bilhassa kız çocuklarının okuması için çok önemli uğraş vermiş bir bayan. Proje geldiğinde çok heyecanlandım zira toplum tarafından bu kadar benimsenmiş bir bayanı sahnede canlandırmak büyük bir sorumluluk. Onur duyuyorum ve çok şanslı hissediyorum açıkçası.
*Toplumun da bu bayanlarla daima bir problemi olmuş. Direnenden fazla yardıma muhtaç bayanlar görmeyi seviyoruz galiba…
Zaten muhtaç olanları seviyor erk çoklukla. Tarihe baktığımızda bayanlar daima kendilerini var etmek için uğraş etmek zorunda kalmışlar. Günümüz Türkiye’sine bakalım; doğayı ve çocukları korumak için en çok sesini çıkaran, bayan cinayetlerine karşı, savaşa karşı duran, barış yanlısı olanlar bayanlar… Bu yüzden bayanlar ve gençler dönüştürecek bu dünyayı. Doğal erkeklerle birlikte yürürsek ne kadar hoş olur. Biraz da onlar yanaşırsa… Bayanın olduğu yerde öncelikle medeniyet var. Bu yüzden bayan toplumdan ne kadar dışlanırsa erk gücünü o derece sürdürüyor.
*Bu dönemi hiç olmadığı kadar sahnede geçiriyorsunuz. Alınmış bir karar mıydı yoksa o denli mi gelişti?
Kendiliğinden gelişti diyebilirim. “Medea’ya Nazaran Ahlak” evvel bir okuma tiyatrosuydu. Oyunu çok sevmiştim. Yeşim (Özsoy) oyunu sahnelemek için aradığında çok keyifli oldum. Geçen dönem üç-dört oyun oynamıştık, bu dönem da devam ediyoruz. Bu ortada Okan’la (Bayülgen) “Richard” üzerine konuşmaya başlamıştık. “Richard”ın uzun bir yazım süreci oldu. Olağanda tıpkı dönemde iki oyun gereğince zorlayıcı. Zira prova evreleriyle birlikte oyuna konsantre olmanız ve diğer bir şey düşünmemeniz gerekiyor. Ama “Ben Türkan Saylan” olunca doğal ki “Evet, bu projede olmalıyım. İnsanlara bu kadar değmiş bir bayanı canlandırmalıyım” dedim. Bu yüzden art geriye gelişti her şey. “Richard”ın ne vakit sahneleneceği muhakkak değilken “Ben Türkan Saylan”ı çıkardık. Bu ortada iki provaya gitmem gerekti; sabah “Ben Türkan Saylan”, öğlenden sonra “Richard”. Biraz zorlayıcı ve yorucu oldu açıkçası fakat üçünde birden olmaktan çok memnunum. Daha evvel birebir dönemde iki oyun çalıştığım olmuştu ancak üç oyun birinci defa oluyor. Bu dönem, benim tiyatro yılım oldu. Ve her oynadığım karakter farklı. Türkan Saylan farklı bir karakter, “Richard”da üç farklı bayanı oynuyorum; York Düşesi, Lady Anne ile Cecily Governer ve Medea’da mitolojik bir karakteri oynuyorum.
*Bir oyuncu olarak vakitler ve kişilikler ortası yaptığınız seyahat sizin şimdiki vaktinize ve oyunculuğunuza nasıl tesir ediyor?
Bir oyuncunun enstrümanlarını devamlı canlı tutması ve kendini farklı karakterlerle denemesi, kendindeki bu farklı yerleri keşfetmeye çalışması hoş bir seyahat. Bütün bunları yapabilmek ve fizikî kondisyonumu koruyabilmek için spor yapıyorum. Vakit zaman Türkan Hanım’ın replikleri çıkıyor ağzımdan. “Bir dakika diyorum, bunlar Türkan Hanım’ın sözleri”. Bu türlü bir içselleştirme oluyor. Türkan Hanım’ın baktığı yerden bakmaya başlıyorum. Medea’nın ahlaka bakışı, hırsı, büyücü yanı içimdeki farklı bir yeri keşfetmeme neden oldu. Çok şeyi değiştirdi bu yıl benim hayatımda. Diyorum ki “Ben değişiyorum”. Kimi kararlar alıyorum hayatımda ve “Bundan sonra buna nazaran ol” diyorum. “Böylesi daha gerçek, buradan yürüyebilirsin” diyorum. Her karakter bana bir halde yol gösteriyor. “Bunu deneyebilirsin, korkma” diyorum kendime. Evvelden birtakım çekincelerim olduğunu fark ediyordum. Korkuyormuşum bir şeyleri denemekten. Hayır, korkma. Dene. Bütün bunları öğrendim bu bir yıllık süreçte. Kendimi içsel olarak zenginleşmiş hissediyorum.
“Farklı biçimlerde anlatı riskli lakin yapılmalı”
*Tiyatroda ne anlattığımız kadar nasıl anlattığımız da değerlidir. Tiyatromuzdaki biçim arayışlarının geldiği yeri nasıl görüyorsunuz?
Tiyatroda farklı biçimlerde anlatıyı denemek hem çok riskli hem çok cesaretli ancak yapılması da gereken bir şey. Seyirciyi konfor alanının dışına çıkarmış oluyorsunuz. “Richard”ın öykü örgüsü farklı gelişiyor, çok katmanlı bir yapısı var. Ve bu katmanları yakalayabilmek seyircinin konfor alanından çıkmasına neden oluyor. “Richard”da oyuncular o kadar tutkuyla sarıldılar ki rollerine oyunu anlatabilmek ve sahnede var olabilmek için… Güçlü ve âlâ bir takımla çalışıyoruz. Şanslı görüyorum kendimi. “Richard” seyircisi iki uçta: Çok seven var ya da hiç içine giremeyen. Lakin bunu baştan biliyorduk. Temmuzda 20 kişilik grup oturduk daima birlikte konuştuk. WhatsApp kümemiz vardı. Herkesten farklı fikirler geliyordu.
*En çok tartıştığınız husus neydi?
Belki benim en çok tartıştığım mevzu anlaşılır olup olmadığıydı… Seyirciyi ne kadar zorlamalıyız noktasına takılmıştım. Kendimizi de zorluyoruz öteki yandan. Hoş olan bu esasen. Oyunda inanılmaz sevdiğim yerler var. Tüm tarih boyunca erke karşı duruşa ait, erkin ele geçirildiği anda nelerin değiştiğini görmemiz açısından da çok katmanlı, sıkıntı bir oyun. Fakat öbür yandan çok bahadır ve riskli bir oyun olduğunu düşünüyorum.
